Dieta wrzodowa – co jeść a czego unikać w trakcie wrzodów?

Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy należy do jednych z najczęstszych patologii przewodu pokarmowego. Występuje u ok. 5–10% dorosłej populacji, a ponad 60% wrzodów obserwuje się w dwunastnicy. Mężczyźni chorują na nie ponad dwukrotnie częściej niż kobiety¹. Jaka dieta jest najlepsza na wrzody? Jak powinna wyglądać dieta w chorobie wrzodowej? Co jeść, a czego nie wolno jeść przy wrzodach żołądka? Poznaj przepisy na obiad przy chorobie wrzodowej oraz sprawdź, jak powinien wyglądać jadłospis w tej chorobie.

Spis treści:

1. Dieta wrzodowa – założenia i znaczenie żywienia w leczeniu
   • Podstawowe założenia diety wrzodowej dwunastnicy i żołądka
   • Białko w diecie przy chorobie wrzodowej
   • Tłuszcz w jadłospisie diety wrzodowej
   • Błonnik w przepisach diety przy wrzodach żołądka
2. Co można jeść i pić podczas diety wrzodowej
3. Jakich produktów unikać w trakcie diety wrzodowej?
4. Dieta wrzodowa – przykładowy jadłospis

Dieta wrzodowa – założenia i znaczenie żywienia w leczeniu

Dieta na wrzody żołądka i dwunastnicy powinna być łatwostrawna i uboga w substancje pobudzające wydzielanie soku żołądkowego. Powinna zostać dopasowana indywidualnie i zawsze zaleca się uważną obserwację dziennika żywieniowego, by móc wyłapać produkty i potrawy, które wywołują lub nasilają dolegliwości. Dieta przy chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy stosowana jest w celu dostarczenia choremu wszystkich niezbędnych składników odżywczych (białka, tłuszczów, węglowodanów, witamin i składników mineralnych), bez drażnienia chemicznego, mechanicznego i termicznego błony śluzowej żołądka i jelit. Ma za zadanie neutralizowanie soku żołądkowego i wyklucza produkty i potrawy pobudzające wydzielanie kwasu solnego. Jest kluczowa we właściwym leczeniu choroby. Podobny model żywienia – dieta refluksowa – stosowany jest także w refluksie żołądkowo-przełykowym.

Sprawdź także: Leczenie dietą. Czy można uzdrowić organizm za pomocą diety?

Podstawowe założenia diety wrzodowej dwunastnicy i żołądka

Posiłki w diecie wrzodowej należy spożywać regularnie, o jednakowych porach dnia, w niewielkich objętościach, najlepiej 5 razy dziennie. Dlaczego 5 posiłków to odpowiednia liczba? Ponieważ za każdym razem, gdy spożywamy posiłek, następuje wytwarzanie kwasu żołądkowego w ilości adekwatnej do objętości dania. Gdy zjada się małe porcje, do ich strawienia potrzeba niewiele kwasu. Natomiast w przypadku dużych dań kwasu wydziela się znacznie więcej, a jego duża ilość w chorobie wrzodowej jest drażniąca. W diecie bardzo istotna jest również odpowiednia temperatura potraw – nie powinny one być zbyt gorące ani zbyt zimne. Umiarkowana temperatura posiłków chroni bowiem przed przekrwieniem błony śluzowej żołądka.

Sprawdź także: Dlaczego należy jeść 5 posiłków dziennie?

Białko w diecie przy chorobie wrzodowej

Ilość białka w diecie wrzodowej żołądka i dwunastnicy należy zwiększyć do 1,2 g/kg mc. Wykazano bowiem, iż pełnowartościowe białko  pochodzące z mleka, twarogu, jaj, drobiu i ryb wiąże nadmiar kwasu solnego. Nie zaleca się jednak spożywania mleka w ilości większej niż 0,7–1 l/dobę, ponieważ początkowo po spożyciu, mleko działa łagodząco na żołądek, ale po wchłonięciu zawarty w nim wapń powoduje zwiększenie gastryny, która pobudza czynność wydzielniczą żołądka.

Tłuszcz w jadłospisie diety wrzodowej

Dieta w chorobie wrzodowej nie ogranicza w znacznym stopniu spożycia tłuszczu, który zmniejsza motorykę żołądka i ma zdolność hamowania wydzielania kwasu solnego. Zalecane są tłuszcze łatwostrawne, np.: masło, śmietanka i tłuszcze roślinne zmniejszające stężenie cholesterolu.

Błonnik w przepisach diety przy wrzodach żołądka

W diecie wrzodowej żołądka i dwunastnicy – mimo istotnej roli błonnika w diecie – wskazane jest ograniczenie jego spożycia. Należy zatem wykluczyć: pieczywo razowe, grube kasze oraz surowe warzywa i owoce, które często dają objawy dyspeptyczne (powodują uczucie gniecenia, wzdęcia, nudności, pieczenie) i w sposób mechaniczny podrażniają błonę śluzową żołądka. Warzywa i owoce powinno się spożywać w postaci rozdrobnionej, najlepiej gotowane, bez pestek i skórki. Wydzielanie żołądkowe hamują też słabe roztwory cukru np. kompoty.

Dieta na wrzody żołądka i dwunastnicy uwzględnia potrawy przygotowane z wykorzystaniem odpowiednich technik kulinarnych. Zaleca się gotowanie w wodzie, na parze, w kombiwarach lub duszenie bez obsmażania na tłuszczu. Tłuszcz należy dodawać do gotowych potraw. Zupy i sosy można podprawiać zawiesiną z mąki i śmietanki lub mąki i mleka. W diecie wrzodowej można również spożywać zupy przecierane oraz gotowane warzywa i owoce, najlepiej w postaci rozdrobnionej. Z kolei soki owocowo-warzywne powinny być rozcieńczone, najlepiej mlekiem. Niewskazane w diecie wrzodowej są ciasta wyrabiane na stolnicy (oprócz makaronu typu nitki) oraz potrawy smażone i pieczone w sposób tradycyjny.

Wiele osób zastanawia się, czy w jadłospisie można uwzględnić banany. Dieta wrzodowa ich nie wyklucza i mogą być spożywane bez obaw jako element zróżnicowanego menu.

Co można jeść i pić podczas diety wrzodowej

Na diecie wrzodowej dozwolone są:

• pieczywo: pszenne, jasne, czerstwe, półcukiernicze, drożdżowe; biszkopty,
• dodatki do pieczywa: masło, twarożki, serki homogenizowane, jaja na miękko, jajecznica przygotowana na parze,
• zupy: rosół jarski, zupa mleczna, krupnik z dozwolonych kasz, rozcieńczona zupa owocowa zupa ziemniaczana, zupy warzywne z dozwolonych warzyw,
• dodatki do zup: bułki, grzanki, lane ciast, kluski biszkoptowe, kluski francuskie, makaron nitki, kasza manna, kasza jęczmienna, ryż, ziemniaki purée,
• mięso, drób, ryby: chuda cielęcina, królik, kurczak, indyk, chude ryby: dorsz, sola, morszczuk, mintaj, sandacz, okoń, flądra,
• napoje: słodkie mleko, mleko zsiadłe, niezakwaszone, jogurty, kawa zbożowa z mlekiem, słaba herbata z mlekiem, soki, napoje mleczno-owocowe, mleczno-warzywne, woda niegazowana; w umiarkowanych ilościach: słaba herbata, soki owocowe, warzywne, herbaty ziołowe, herbaty owocowe,
• tłuszcz dodawany na surowo: np. masło, śmietanka, olej rzepakowy, oliwa z oliwek,
• warzywa: młode, soczyste, gotowane, w formie purée, np.: marchew, dynia, kabaczki, buraki, szpinak, szparagi, skorzonera,
• owoce: dojrzałe, soczyste, bez skórki i pestek, niekwaśne, jagodowe, winogrona, banany, brzoskwinie, morele, jabłka, najlepiej w postaci przecierów z owoców,
• przyprawy: cukier, wanilia, sok z cytryny, pietruszka, koper, cynamon, w umiarkowanych ilościach można dodawać inne przyprawy np. melisę, jarzynkę, sól.

Jakich produktów unikać w trakcie diety wrzodowej?

Dieta w chorobie wrzodowej powinna ograniczać produkty i potrawy, które pobudzają czynność wydzielniczą żołądka. Zaliczamy do nich:

• mocne rosoły,
• buliony,
• esencjonalne wywary warzywne,
• esencjonalne wywary grzybowe,
• galarety,
• woda gazowana,
• kwaśne napoje,
• nierozcieńczone soki z owoców i warzyw,
• alkohol (wino, piwo),
• kawa naturalna,
• mocna herbata,
• produkty marynowane,
• produkty wędzone,
• potrawy pikantne,
• potrawy słone,
• potrawy smażone,
• potrawy pieczone,
• ostre przyprawy.

Dieta wrzodowa – przykładowy jadłospis

Poniżej przedstawiamy przykładową dietę przy wrzodach żołądka. Przepisy trzeba jednak dopasować indywidualnie.

Śniadanie: kajzerka z masłem i gotowanym mięsem z kurczaka, kawa zbożowa z mlekiem, sok owocowo-warzywny

II śniadanie: jajecznica gotowana na parze

Obiad: zupa jarzynowa, mięso gotowane z indyka z ziemniakami purée

Podwieczorek: jogurt naturalny z pieczonym jabłkiem

Kolacja: kasza manna z przecierem jabłkowym, herbata z mlekiem

Jeśli potrzebujesz diety, ale nie masz czasu na przygotowywanie posiłków, pomocny może okazać się catering dietetyczny.

Bibliografia:

1. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2019. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Diabetologia Praktyczna 2019, tom 5, nr 1.