Dieta bezglutenowa najczęściej jest stosowana w celiakii, chorobie Duhringa czy nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten. Zawsze powinna być zbilansowana i skomponowana tak, by pokrywać indywidualne zapotrzebowanie. Sprawdzamy, czy dieta bezglutenowa jest szkodliwa i kto może się a na nią zdecydować, a kto nie powinien stosować takiego menu.
Spis treści
- Dla kogo dieta bezglutenowa jest wskazana, a dla kogo nie?
- Jakie mogą być długoterminowe skutki stosowania diety bezglutenowej u osób zdrowych?
- Dieta bezglutenowa a zdrowie jelit – co mówią badania?
- Czy dieta bezglutenowa może prowadzić do niedoborów żywieniowych?
Dla kogo dieta bezglutenowa jest wskazana, a dla kogo nie?
Dieta bezglutenowa to sposób żywienia zalecany dla osób z celiakią, czyli chorobą autoimmunologiczną, w której spożycie glutenu prowadzi do uszkodzenia jelit i problemów zdrowotnych. Z diety wyklucza się:
- pszenicę,
- żyto,
- jęczmień,
- zanieczyszczony owies (dozwolony jest owies wolny od glutenu).

W przypadku celiakii dieta bezglutenowa jest jedyną metodą leczenia choroby i musi być stosowana przez całe życie. Ten sposób żywienia jest zalecany także osobom z nieceliakalną nadwrażliwością na gluten, u których spożycie glutenu powoduje objawy ze strony przewodu pokarmowego, ale nie prowadzi do uszkodzenia jelit. Menu bez glutenu łagodzi też nieprzyjemne dolegliwości u osób z alergią na pszenicę.
Często można przeczytać, iż dieta bez glutenu jest zalecana w zaburzeniach ze spektrum autyzmu, w chorobie Hashimoto czy przy zespole jelita drażliwego, jednak te wskazania w wymienionych jednostkach chorobowych nie są poparte badaniami naukowymi.

U osób zdrowych eliminowanie glutenu bez powodu może prowadzić do niedoborów składników odżywczych, ponieważ zwykle skutkuje mniejszą podażą błonnika, witamin i minerałów, które znajdują się w produktach zbożowych. Takie menu może okazać się zatem szkodliwe. Dieta bezglutenowa to nie magiczna dieta oczyszczająca jelita czy sposób na utratę masy ciała. Powinna być stosowana tylko w konkretnych przypadkach.
Sprawdź także: Dieta bezglutenowa – czym jest gluten?
Jakie mogą być długoterminowe skutki stosowania diety bezglutenowej u osób zdrowych?
Dieta bezglutenowa dla zdrowej osoby nie jest wskazana, ponieważ oprócz niedoborów witamin i składników mineralnych może powodować także zaburzenia mikrobioty jelitowej czy wzrost ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Spożywanie dostępnych na rynku produktów bezglutenowych może też prowadzić do zwiększenia masy ciała, wzrostu ryzyka otyłości czy zaburzeń gospodarki węglowodanowej. Gotowe produkty bezglutenowe są często wysoko przetworzone, bogate w cukry i tłuszcze, a ubogie w wartości odżywcze.
Dieta bezglutenowa a zdrowie jelit – co mówią badania?
Badania na temat tego, jak działa dieta bezglutenowa, jaka jest jej skuteczność w łagodzeniu dolegliwości i jakie są skutki stosowania, wskazują, że menu może być korzystne w leczeniu celiakii. Dlaczego dieta bezglutenowa jest zdrowa dla osób z celiakią? U chorych mieszanka białek roślinnych prowadzi do zaniku kosmków jelitowych i stanu zapalnego w jelitach, co w konsekwencji zaburza wchłanianie składników odżywczych. Wprowadzenie diety bezglutenowej u chorych na celiakię przyczynia się do odbudowy błony śluzowej jelit, a tym samym zmniejszenia stanu zapalnego i poprawy funkcjonowanie przewodu pokarmowego. Spożywanie glutenu przez osoby z celiakią zwykle skutkuje utratą masy ciała, biegunkami, bólami brzucha, a nawet poważniejszymi komplikacjami, takimi jak: osteoporoza, anemia czy zwiększone ryzyko nowotworów.

Sprawdź także: Dieta jelitowa - co jeść w trakcie problemów z jelitami?
Czy dieta bezglutenowa może prowadzić do niedoborów żywieniowych?
Analiza badań naukowych dotycząca niedoborów składników odżywczych u dzieci i dorosłych stosujących dietę bezglutenową wykazała, iż menu może prowadzić do niedoborów:
- witaminy D,
- witaminy B9,
- witaminy B12,
- cynku,
- miedzi,
- selenu,
- magnezu,
- wapnia,
- żelaza.

Ponadto poziom węglowodanów w diecie bezglutenowej jest niższy, co utrudnia pokrycie dziennego zapotrzebowania na ten makroskładnik. Zwykle energię dostarczają głównie białka i tłuszcze, których spożycie przekracza zalecane normy dietetyczne.
Aby zapobiegać niedoborom żywieniowym na diecie bezglutenowej, należy przede wszystkim zadbać o różnorodność menu. Podstawę jadłospisu powinny stanowić warzywa, owoce, bezglutenowe produkty zbożowe, zdrowe tłuszcze i źródła białka (np. mięso, jaja, ryby, nasiona roślin strączkowych). Warto uwzględnić w menu ryżowe makarony czy bezglutenowe pieczywo. Dla wielu osób wskazana będzie także dodatkowa suplementacja, ale przed jej wprowadzeniem należy skonsultować się z dietetykiem.

Aby mieć pewność, że stosowane menu niskoglutenowe jest dobrze zbilansowane i pokrywa zapotrzebowanie organizmu, warto zdecydować się na catering dietetyczny. Taki sposób żywienia okaże się szczególnie korzystny, jeśli konieczne jest stosowanie diety niskoglutenowej i bez nabiału, której opracowanie wymaga ogromnej wiedzy i doświadczenia.
Bibliografia:
- Gessaroli M. i wsp., Nutrient intakes in adult and pediatric coeliac disease patients on gluten-free diet: a systematic review and meta-analysis, „European Journal of Clinical Nutrition”, 2023.
- Rybicka I., Gliszczyńska-Świgło A., Niedobory składników odżywczych w diecie bezglutenowej Nutritional deficiencies in gluten-free diet, „Problemy Higieny i Epidemiologii”, 2016.