Choroby tarczycy stanowią jeden z najistotniejszych problemów zdrowotnych XXI wieku. Szacuje się, że nieprawidłowe funkcjonowanie tarczycy diagnozuje się u 22% społeczeństwa. Z tego artykułu dowiesz się czym jest niedoczynność tarczycy oraz jaką dietę należy stosować, aby polepszyć swój stan zdrowia.
Spis treści:
1. Czym jest niedoczynność tarczycy?
2. Rodzaje niedoczynności tarczycy
3. Niedoczynność tarczycy - dieta
4. Dieta przy tarczycy - bez glutenu czy może bez nabiału?
Czym jest niedoczynność tarczycy?
Niedoczynność tarczycy spowodowana jest niedoborem hormonu tyroksyny (T4). W dalszej kolejności dochodzi do nieodpowiedniego działania w komórkach docelowych właściwego hormonu trójjodotyroniny (T3). Sprawia to, że organizm ma problemy z prawidłowym przeprowadzaniem procesów metabolicznych.
Objawy niedoczynności tarczycy to między innymi:
- zwiększenie masy ciała,
- zmniejszenie tolerancji wysiłku i ogólne osłabienie,
- senność,
- zaburzenia pamięci i problemy z koncentracją,
- łatwe marznięcie,
- zmniejszona potliwość,
- nadmierne rogowacenie naskórna np. na łokciach,
- obrzęk podskórny, powodujący pogrubienie rys twarzy,
- łamliwe, suche i przerzedzone włosy,
- wypadanie brwi,
- osłabienie tętna i ciche tony serca,
- ochrypły, matowy głos,
- zaparcia,
- zmniejszone wydalanie wody,
- u kobiet: zaburzenia miesiączkowania, niepłodność, poronienia,
- u mężczyzn: osłabienie libido,
- zaburzenia pamięci,
- depresja.
Rodzaje niedoczynności tarczycy
Niedoczynność tarczycy dzielimy na następujące rodzaje:
- subkliniczna niedoczynność tarczycy – obserwujemy u pacjentów podwyższone stężenie TSH – hormonu tyreotropowego (ale nieprzekraczające 10 mU/l, przy prawidłowym stężeniu ft4). Ten rodzaj schorzenia dotyka częściej kobiety, a ryzyko zachorowania wzrasta wraz z wiekiem. Subkliniczna niedoczynność tarczycy zwiększa ryzyko wystąpienia miażdżycy i choroby niedokrwiennej serca.
- pierwotna niedoczynność tarczycy – w obszarach ubogich w jod to najczęstsza przyczyna niedoczynności tarczycy. Jest to przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy (znane również jako choroba Hashimoto).
- wtórna niedoczynność tarczycy – spowodowana jest niewydolnością podwzgórza i/lub przysadki. Potwierdzeniem wtórnej niedoczynności tarczycy jest niskie stężenie fT4 i niskie lub w normie TSH.
Niedoczynność tarczycy – dieta
Dieta przy niedoczynności tarczycy pełni bardzo ważną rolę. Wybierając odpowiednie produkty, możemy:
- spowolnić proces zapalny choroby Hashimoto,
- zmniejszyć ryzyko chorób współistniejących,
- dostarczyć odpowiednie składniki pokarmowe i odżywić organizm,
- poprawić przyswajalność leków,
- pomóc w uzyskaniu prawidłowej masy ciała,
- poprawić samopoczucie.
Leczenie niedoczynności tarczycy opiera się o przyjmowanie leku o nazwie Lewotyroksyna. Substancja ta zmniejsza objawy niedoczynności i poprawia wyniki TSH. Aby lek był dobrze wchłaniany należy:
- przyjmować go na czczo,
- nie popijać go sokiem grapefruitowym,
- zachować minimum 30 minut odstępu od przyjęcia leku, a wypiciem kawy,
- unikać soi i produktów wysokobłonnikowych w śniadaniu.
Aby poprawić przyswajalność leku należy:
- przyjmować go godzinę przed śniadaniem,
- zadbać o odpowiednią podaż witaminy C w śniadaniu,
- popić wodą o niskiej zawartości składników mineralnych zwłaszcza wapnia.
Do podstawowych zasad diety tarczycowej zalicza się:
- w przypadku nadwagi lub otyłości dietę niskokaloryczną,
- białko powinno dostarczać 15-20% energetyczności diety. Jego źródłem są chude gatunki mięs (kurczak, indyk, królik, chuda wołowina), nabiał oraz ryby, które dostarczą ważne dla pracy tarczycy wielonienasycone kwasy tłuszczowe, witaminę D jod i selen. Jedzenie ryb zaleca się 3-4 razy w tygodniu,
- tłuszcze głównie pochodzenia roślinnego powinny dostarczać do 30% wartości energetycznej diety. Dla prawidłowej pracy tarczycy szczególnie ważne są kwasy tłuszczowej Omega-3, których źródłem są m.in.: oliwa z oliwek, olej lniany, łosoś, makrela, pstrąg czy tuńczyk,
- węglowodany złożone powinny dostarczać 50-70% wartości energetycznej diety. Jeśli niedoczynności tarczycy towarzyszy insulinooporność zwróć szczególną uwagę na komponowanie menu w oparciu o produkty o niskim indeksie glikemicznym,
- osoby z niedoczynnością tarczycy często zmagają się z zaparciami. Pamiętaj, aby spożywać odpowiednią ilość błonnika pokarmowego. Jego źródłem są m.in.: owoce i warzywa, produkty zbożowe oraz nasiona roślin strączkowych,
- w badaniach naukowych zauważono, że u osób cierpiących na chorobę Hashimoto, stężenie witaminy D we krwi jest niższe niż u osób zdrowych. Dlatego pamiętaj o regularnej suplementacji w postaci leku: 800–2000 IU/dobę,
- niedobór jodu, jak i jego nadmiar może być przyczyną upośledzenia funkcji tarczycy. Z tego powodu ewentualna suplementacja powinna być dopasowana indywidualnie do pacjenta. Do prawidłowego funkcjonowania tarczycy niezbędne jest 150 mcg jodu dziennie.
- kolejnym ważnym pierwiastkiem dla pracy tarczycy jest selen, który wpływa na przyswajalność jodu. Istnieje niewielka różnica między dawką terapeutyczną i toksyczną selenu, dlatego suplementacja powinna być stosowana w sposób ostrożny,
- witamina B1 (tiamina) uczestniczy w uwalnianiu kwasu solnego w żołądku, który jest potrzebny do trawienia białek (pacjentom z Hashimoto często towarzyszy brak albo niski poziom kwasu żołądkowego),
- jedz 4-5 posiłki w regularnych odstępach czasu, a ostatni posiłek spożywaj 2–3 godziny przed snem,
- ogranicz spożycie fast-foodów, słodyczy i słodkich napojów,
Dieta przy tarczycy – bez glutenu czy może bez nabiału?
Co jeść przy niedoczynności tarczycy? Wiele razy zadawałeś sobie to pytanie? Internet jest pełen mitów na ten temat. Ale zobacz co mówią badania naukowe:
- W Polsce niedobór laktazy obserwuje się u 37% społeczeństwa, jednak tylko 15% pacjentów odczuwa dolegliwości z tego powodu. Jeśli nie zmagasz się z dolegliwościami ze strony układu pokarmowego nie ma konieczności eliminacji nabiału z laktozą diety.
- Obserwuje się większą częstotliwość występowania celiakii wśród osób z autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy. Natomiast błędem jest stosowanie diety bezglutenowej u pacjentów z chorobą Hashimoto bez wykonania serologicznych badań przesiewowych w kierunku celiakii.
Substancje wolotwórcze (goitrogenne), znajdują się przede wszystkim w:
- kalafiorze,
- brokułach,
- brukselce,
- kapuście,
- rzepie,
- truskawkach,
- prosie,
- szpinaku.
Ich działanie polega na wiązaniu się z jodem i upośledzeniu jego wbudowywania do cząsteczek hormonów tarczycy. Czy zatem powinniśmy je całkowicie wyeliminować z diety? Zdecydowanie nie! Umiarkowane spożywanie produktów wolotwórczych, które zostały poddane obróbce termicznej nie jest całkowicie zakazane. Warto je jeść, ponieważ są źródłem witamin i składników mineralnych.
Osoby zmagające się z niedoczynnością tarczycy i chorobą Hashimoto powinny zwracać szczególną uwagę na swoją dietę. Z dużą ostrożnością natomiast należy traktować diety eliminacyjne i stosować je wyłącznie w przypadku występującej choroby lub nietolerancji.
Bibliografia:
1. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.9.1
2. Zakrzewska E, Zegan M, Michota-Katulska E. 2015 ,,Zalecenia dietetyczne w niedoczynności tarczycy przy współwystępowaniu choroby Hashimoto’’
3. Ratajczak A., Moszak M., Grzymisławski M. 2017 ,, Zalecenia żywieniowe w niedoczynności tarczycy i chorobie Hashimoto’’
4. Shaukat A, Levitt MD, Taylor BC. 2010 ,,Systematic review: effective management strategies for lactose intolerance’’
5. Roy A, Laszkowska M, Sundström J. 2016 ,,Prevalence of Celiac Disease in Patients with Autoimmune Thyroid Disease: A Meta-Analysis. Thyroid’’
6. Guandalini S, Polanco I. 2015 ,,Nonceliac gluten sensitivity or wheat intolerance syndrome? J Pediatr’’
7. Łącka K., Maciejewski A. 2011 ,,Współczesne poglądy na temat etiopatogenezy autoimmunologicznego zapalenia tarczycy (choroby Hashimoto)’’
Paulina Przytuła-Woszczak
Magister dietetyki w cateringu dietetycznym WygodnaDieta.pl. Wiedzę zdobyła podczas studiów na Uniwersytecie Przyrodniczym w Lublinie oraz licznych kursów. Główne zainteresowania to profilaktyka chorób cywilizacyjnych oraz wsparcie kobiet z zespołem policystycznych jajników.
