Dieta ketogeniczna, w której znacząco ogranicza się węglowodany i bazuje się na produktach bogatych w tłuszcze, zyskuje coraz więcej zwolenników. Czy wiesz, jak ten model żywienia wpływa na organizm i jakie są wady diety ketonowej? Przedstawiamy, co daje dieta keto i jakie może powodować skutki uboczne.
Spis treści
- Czy dieta ketogeniczna jest dla wszystkich?
- Wady diety ketogennej
- Wpływ diety ketogenicznej na zdrowie metaboliczne
- Jak przygotowywać zbilansowane posiłki na diecie keto?
- Jak uniknąć negatywnych skutków diety?
- Przepisy na smaczne i zdrowe posiłki
- Dlaczego kontrolowanie wyników jest ważne podczas diety?
Czy dieta ketogeniczna jest dla wszystkich?
Nie istnieje jedna dieta, która sprawdzi się u wszystkich i tak samo jest również z dietą ketogeniczną – niebezpieczną dla niektórych osób i zbawienną dla innych. Model ten może bardzo korzystnie wpływać na organizm, ma zastosowanie w leczeniu padaczki czy w przypadku wrodzonych wad metabolizmu (np. deficytu transportera glukozy typu 1 oraz deficytu dehydrogenazy pirogronianowej), ale istnieją również pewne przeciwwskazania do stosowania.
Dieta ketogenna nie jest zalecana m.in. dla osób z:
- zaburzeniami ketogenezy i ketololizy,
- zaburzeniami beta-oksydacji kwasów tłuszczowych,
- zaburzeniami odżywiania i niedożywionych,
- dyslipidemią,
- refluksem żołądkowo-przełykowym,
- kamicą nerkową,
- kardiomiopatią,
- zaburzeniami połykania.
Ponadto dieta ketogenna nie powinna być stosowana u kobiet w ciąży, osób chorujących na cukrzycę typu 1 czy przy hipoglikemii.
Wady diety ketogennej
Ograniczenia dotyczące wielu produktów spożywczych powodują, że stosowanie modelu keto może prowadzić do niedoborów witamin i składników mineralnych, dlatego często wymaga wprowadzenia odpowiednio dobranej suplementacji. Najczęściej zaleca się, aby dieta ketogenna została wzbogacona w preparaty zawierające:
- witaminy,
- związki mineralne, w tym pierwiastki śladowe, takie jak selen.
Wadą diety ketonowej jest również ryzyko występowania dolegliwości, takich jak:
- nudności,
- wymioty,
- biegunki,
- zaparcia,
- refluks żołądkowo-przełykowy,
- odwodnienie,
- hipoglikemia objawową.
Za wadę diety keto można też uznać zwiększone ryzyko obniżenia masy kostnej i wystąpienia:
- kamicy żółciowej,
- zapalenia trzustki,
- zaburzeń funkcji wątroby,
- dyslipidemii,
- miażdżycy.
Brakuje jednak długofalowych badań, aby móc jednoznacznie oszacować ryzyko powikłań naczyniowych.
Najczęstsze błędy na diecie ketogenicznej
Do najczęstszych błędów na diecie ketogenicznej należy przede wszystkim podjadanie niedozwolonych produktów. Ponadto osoby stosujące ten model nierzadko mają problem z kalkulowaniem proporcji makroskładników w posiłkach i przestrzeganiem zaleceń dotyczących udziału węglowodanów. Nieprawidłowe odważanie produktów, przekraczanie zalecanej dziennej kaloryczności wynikającej z zapotrzebowania oraz niedostateczne nawodnienie organizmu to kolejne często popełniane błędy.
Wpływ diety ketogenicznej na zdrowie metaboliczne
W wyniku ograniczenia podaży węglowodanów i zwiększenia udziału tłuszczów w diecie głównym substratem energetycznym stają się kwasy tłuszczowe jako głównego substratu energetycznego. W procesie beta-oksydacji wytwarzany jest z nich acetylo-CoA, który następnie jest wykorzystywany do produkcji ciał ketonowych.
Dieta ketogeniczna jest często rozważana w przypadku cukrzycy czy insulinooporności, ponieważ może poprawiać parametry metaboliczne. Istnieję badania, które porównują efekty stosowania diety ketogenicznej i śródziemnomorskiej w kontekście kontroli glukozy i zmniejszenia masy ciała. U pacjentów, którzy przestrzegali profesjonalnie skomponowanej diety ketogenicznej, poziom glukozy uległ normalizacji, a masa ciała zmniejszeniu, jednak spadek poziomu hemoglobiny glikowanej był niewielki. Uczestnicy badania mieli również trudności z przestrzeganiem ścisłej diety ketogenicznej. Odkrycia te sugerują, że ograniczenie spożycia węglowodanów doprowadza do obniżenia poziomu cukru we krwi i hemoglobiny glikowanej[1].
Duży problem stanowi jednak brak jednoznacznych wskazań w zakresie stosowania diet niskowęglowodanowych. W badaniach naukowych często ocenia się diety ketogenne, które nie wywołują jednak stanu ketozy. Prowadzenie badań nad restrykcyjnymi modelami odżywiania jest bardzo trudne i nie jest możliwe dokładne określenie wpływu diety na zdrowie metaboliczne. Podobnym wyzwaniem jest sformułowanie jednoznacznych zaleceń i oficjalnych wytycznych dotyczących terapii dietą ketogenną w przypadku różnych chorób.
Niestety nie są również znane długoterminowe konsekwencje i efekty stosowania diety ketogenicznej (przez dłużej niż 2 lata). Aby ocenić bezpieczeństwo i skuteczność stosowania tego sposobu żywienia, potrzebne są dalsze badania.
Jak przygotowywać zbilansowane posiłki na diecie keto?
Z uwagi na znaczne ograniczenia w doborze produktów spożywczych planowanie zbilansowanych posiłków na diecie ketogenicznej jest czasochłonne. Warto jednak zadbać o urozmaicony jadłospis, aby uniknąć monotonii i ułatwić sobie przestrzeganie diety. Dobrym pomysłem jest przygotowywanie kilku porcji dań i mrożenie części z nich. Planowanie diety ketogennej w praktyce najlepiej zacząć od ustalenia proporcji pożywienia będącego źródłem białka, tłuszczów i węglowodanów (czyli głównie warzyw i owoców).
Jak uniknąć negatywnych skutków diety?
Aby uniknąć negatywnych skutków ubocznych diety keto, warto prowadzić ją pod nadzorem wykwalifikowanych specjalistów. W przypadku pacjentów z padaczką dieta musi być bezwzględnie stosowana pod ścisłym nadzorem personelu medycznego. Stan zdrowia należy regularnie kontrolować przez cały okres trwania diety. Stosowanie restrykcyjnych jadłospisów na własną rękę – szczególnie jeśli nie jest podyktowane wskazaniami medycznymi – nie jest zalecane i zwiększa ryzyko różnych powikłań.
W przypadku chorób czy zaburzeń metabolicznych stosowanie diety ketogennej należy zawsze omówić z lekarzem i dietetykiem. Jeśli chcesz się zdrowo odżywiać, ale nie masz czasu lub wiedzy, by samodzielnie skomponować zbilansowaną dietę, rozważ catering dietetyczny. Specjalista przygotuje spersonalizowaną dietę dopasowaną do Twoich preferencji, stanu zdrowia i stylu życia.
Przepisy na smaczne i zdrowe posiłki
Makaron z cukinii z łososiem w sosie szpinakowo-śmietanowym
Składniki:
- 1 cukinia
- 100 g filetu z łososia
- 100 g świeżego szpinaku
- 100 ml śmietanki 30% tłuszczu
- 1 ząbek czosnku
- 1 łyżeczka masła
- 1 łyżka soku z cytryny
- sól i pieprz do smaku
- starty parmezan do posypania (opcjonalnie)
Sposób wykonania:
Cukinię umyj i obierz ze skórki, a następnie za pomocą obieraczki do warzyw zrób cienkie paski przypominające makaron, po czym odstaw na bok. Łososia skrop sokiem z cytryny, dopraw solą i pieprzem, a następnie usmaż na łyżce masła (przez 3–4 minuty z każdej strony), aż będzie złocisty i miękki. Zdejmij łososia z patelni i odstaw na bok. Na tej samej patelni podsmaż posiekany czosnek (przez około minutę), po czym dodaj świeży szpinak i smaż, aż zwiędnie. Następnie dodaj śmietanę i gotuj na małym ogniu, mieszając, aż sos zgęstnieje. Dopraw sos solą i pieprzem do smaku. Do gotowego sosu dodaj łososia, delikatnie go rozdrabniając na mniejsze kawałki, a następnie dodaj „makaron” z cukinii i delikatnie wymieszaj, aby cukinia pokryła się sosem. Danie opcjonalnie możesz posypać startym parmezanem.
Czekoladowe ciasto ketogeniczne z malinami
Składniki:
- 60 g gorzkiej czekolady
- garść orzechów włoskich (mogą być również orzechy laskowe)
- 4 łyżki oleju rzepakowego
- 4 łyżki masła (może być również oliwa z oliwek lub olej rzepakowy)
- 2 jaja
- 1 łyżka kakao bez cukru
- 5 łyżek erytrytolu
- 3 łyżki herbaty
- garść malin (mogą być również inne owoce np. borówki, truskawki)
Sposób wykonania:
Wszystkie składniki powinny być w temperaturze pokojowej. Ciasto należy przygotować w kąpieli wodnej. W misce nad parą wodną umieść: czekoladę, olej, masło, kakao, słodzik, posiekane orzechy i herbatę, a następnie całość dokładnie wymieszaj, aż składniki się rozpuszczą. Masę lekko przestudź, a następnie dodaj do niej wcześniej wymieszane jajka. Przelej do formy i piecz w 160°C z termoobiegiem przez ok. 30 minut. Po upieczeniu ciasto ostudź i przechowuj w lodówce. Możesz udekorować je owocami.
Dlaczego kontrolowanie wyników jest ważne podczas diety?
Na każdej diecie bardzo ważne jest kontrolowanie wyników badań i efektów stosowania. Na diecie keto ważne jest monitorowanie stężenia ciał ketonowych (w krwi, moczu czy wydychanym powietrzu). Dobrze jest wykonywać regularne pomiary masy i składu ciała, a także badania laboratoryjne, np. sprawdzające funkcje nerek i oceniające profil lipidowy. Dzięki temu można ocenić stan zdrowia organizmu i w razie konieczności wprowadzić do diety modyfikacje.
Bibliografia
- Masood W., Annamaraju P., Khan Suheb M.Z., Uppaluri K.R., Ketogenic Diet, June 2023, 16.
- Gudej-Rosa S., Dieta ketogenna w praktyce medycznej, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2024.
