Dieta przy kamicy żółciowej – co można spożywać, a czego lepiej unikać?

Kamica żółciowa należy do najczęstszych chorób dróg żółciowych. W Polsce choruje na nią około 20% społeczeństwa i stale obserwuje się wzrost liczby zachorowań¹. Czy istnieje jakaś konkretna dieta na kamicę żółciową? Jak powinna wyglądać dieta w kamicy pęcherzyka żółciowego? Co można jeść, a czego unikać? Odpowiedzi na te pytania znajdziesz w poniższym artykule. 

Spis treści:

1. Czym jest kamica żółciowa?
2. Dieta przy kamicy żółciowej – zasady diety
   • Jak przygotowywać posiłki w diecie przy kamicy żółciowej?
3. Co można jeść przy kamicy pęcherzyka żółciowego?
4. Czego unikać przy kamicy żółciowej?

Czym jest kamica żółciowa?

Kamica żółciowa to choroba wywołana przez występowanie złogów w świetle pęcherzyka żółciowego lub w drogach żółciowych. Złogi te to kamienie żółciowe, które zbudowane są z cholesterolu, żółci i bilirubiny. Najczęstszym objawem choroby jest występowanie kolki żółciowej, która charakteryzuje się nagłym, silnym i napadowym bólem zlokalizowanym w prawym górnym kwadrancie brzucha. Często bólowi towarzyszą także nudności, wymioty, ból w okolicy pęcherzyka żółciowego, który może promieniować do łopatki, okolicy nadobojczykowej, barku czy pleców. 

Kolka żółciowa występuje najczęściej po spożyciu ciężkiej i tłustej potrawy. Choroba może jednak przebiegać bezobjawowo, a ryzyko wystąpienia wzrasta z wiekiem. Do innych czynników ryzyka rozwoju kamicy żółciowej zalicza się:

• płeć (częściej chorują kobiety), 
• otyłość, 
• hipertriglicerydemię (podwyższone stężenie triglicerydów),
• cukrzycę. 

Kamica żółciowa może dotyczyć każdej części dróg żółciowych: pęcherzyka żółciowego, dróg żółciowych zewnątrzwątrobowych i wewnątrzwątrobowych². 

Dieta przy kamicy żółciowej – zasady diety

Dieta na kamicę pęcherzyka żółciowego – tak jak w przypadku zapalenia pęcherzyka żółciowego – powinna być lekkostrawna i niskotłuszczowa. Dieta w kamicy żółciowej jest modyfikacją diety łatwostrawnej, gdzie ogranicza się zawartość tłuszczu (zarówno pochodzenia roślinnego, jak i zwierzęcego). Nie bez znaczenia jest jednak rola ryb w diecie – polecane są zwłaszcza dorsz, mintaj oraz pstrąg.

Dzienna podaż tłuszczu powinna wynosić 30–50 g/dobę. Ilość ta obejmuje tłuszcz znajdujący się w produktach (w mięsie, wędlinach, mleku, jajach) oraz tłuszcz dodawany do pieczywa i potraw.  Dietetycy nie są zgodni, czy mięso jest zdrowe, ale na diecie przy kamicy żółciowej zaleca się wybieranie jedynie chudych gatunków. Mniejsza ilość tłuszczu w diecie ma wpływ na zmniejszoną podaż witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (witaminy A, D, E i K), dlatego zaleca się zwiększenie ilości warzyw bogatych w β-karoten. 

Z diety na kamicę pęcherzyka żółciowego należy wykluczyć produkty ciężkostrawne, długo zalegające w żołądku, wzdymające i ostro przyprawione. Ograniczeniu ulega także ilość błonnika pokarmowego. Tłuszcze w diecie w kamicy żółciowej pokrywają zapotrzebowanie energetyczne do 20%, białko powinno stanowić 12–18%, resztę powinny uzupełniać węglowodany. Dieta przy kamicy żółciowej powinna zostać dopasowana indywidualnie. Jeśli nie wiesz, jak skomponować jadłospis, skorzystaj z pomocy dietetyka, który wyjaśni, jak obliczyć zapotrzebowanie kaloryczne i podpowie, jakie zasady dietetyczne warto stosować. W przestrzeganiu restrykcji może pomóc też zbilansowana dieta pudełkowa dopasowana do indywidualnych potrzeb.

Jak przygotowywać posiłki w diecie przy kamicy żółciowej?

W diecie na kamicę pęcherzyka żółciowego posiłki przygotowuje się głównie metodą gotowania w wodzie, na parze, w naczyniach bez wody. Można również spożywać dania duszone czy stosować obsmażanie bez tłuszczu na patelniach do smażenia beztłuszczowego oraz pieczenie w folii, w pergaminie, w naczyniach ceramicznych, na ruszcie, w piekarniku lub w opiekaczu elektrycznym. Warzywa i owoce powinno się spożywać po ugotowaniu i rozdrobnione oraz w postaci soków i przecierów. Zupy najlepiej przygotowywać na wywarach warzywnych. Zupy, sosy i warzywa można podprawiać zawiesiną z mąki i mleka. Tłuszcz zaleca się dodawać w postaci surowej, do gotowych potraw. Poniżej przedstawiamy szczegółowo, co jeść przy kamicy żółciowej, a czego nie. 

Co można jeść przy kamicy pęcherzyka żółciowego?

W diecie przy kamicy żółciowej mogą się znaleźć:

• pszenny chleb – jasny i czerstwy, bułki, pieczywo półcukiernicze, biszkopty na białkach, sucharki,
• mleko, kefiry i jogurty 1,5–0,5% tłuszczu, maślanka 0,5% tłuszczu, serwatka, kawa zbożowa z mlekiem z niską zawartością tłuszczu, herbata z mlekiem, słaba herbata, herbata owocowa, herbata ziołowa, soki owocowo-warzywne, napoje mleczno-owocowe, mleczno-warzywne, wody niegazowane,
• chude mięso: chuda cielęcina, młoda wołowina, królik, indyk, kurczak, dorsz, pstrąg strumieniowy, sola, mintaj, płoć, halibut biały, morszczuk, sandacz, flądra, szczupak, 
• potrawy gotowane, pulpety, budynie, potrawki,
• rosół jarski, zupy jarzynowe, ziemniaczana, przetarta owocowa, krupnik, zupy podprawiane zawiesiną z mąki i mleka, zupy mleczne,
• łagodne sosy: warzywne, owocowe, zagęszczone zawiesiną z mąki i mleka, mleczne na mleku odtłuszczonym,
• młode, soczyste warzywa takie jak: marchew, dynia, kabaczki, cukinia, pietruszka, patisony, seler, pomidory bez skórki,
• potrawy gotowane, przetarte lub rozdrabniane, z „wody”, podprawiane zawiesiną
• surowe soki, 
• chudy twaróg (w zależności od tolerancji chorego), chuda szynka, polędwica, polędwica z drobiu, mięso gotowane, ścięte białko jaja, dżemy bez pestek, marmolada, miód,
• ziemniaki gotowane, ziemniaki purée z mlekiem, 
• budynie z kasz (jęczmiennej, manny, krakowskiej, kukurydzianej), warzyw, 
• makaron nitki bez żółtek, risotto, leniwe pierogi na białkach, kluski biszkoptowe na białkach.

Przy kamicy żółciowej w umiarkowanych ilościach można dodawać do posiłków wybrane oleje: słonecznikowy, sojowy, rzepakowy, oliwę z oliwek, masło czy miękkie margaryny. Przykładowy obiad w kamicy żółciowej może składać się z: zupy selerowej z grzankami, gotowanego mięsa z kurczaka w sosie koperkowym z dodatkiem ziemniaków w formie purée, z buraczkami oraz kompotu. 

Jakie owoce można jeść przy kamicy woreczka żółciowego? Przy kamicy woreczka żółciowego można spożywać owoce dojrzałe, soczyste: jagodowe, winogrona bez pestek (w postaci przecierów), owoce cytrusowe, brzoskwinie, morele, banany, jabłka pieczone i gotowane. W umiarkowanych ilościach można spożywać kiwi, melony, wiśnie i śliwki. 

Sprawdź także: Zamienniki cukru. Poznaj te najzdrowsze!

Czego unikać przy kamicy żółciowej?

Zalecenia dotyczące tego, czego nie jeść przy kamicy żółciowej, dotyczą głównie produktów i potraw ciężkostrawnych, tłustych, długo zalegających w żołądku, ostro przyprawionych i bogatych w błonnik pokarmowy. W chorobach pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych z diety zostają wykluczone m.in.:

• żółtka, 
• czekolada,
• siemię lniane,
• pieczywo pełnoziarniste, gruboziarniste kasze, produkty z pełnego ziarna,
• produkty z dużą ilością cholesterolu: żółtka, pełne mleko, podroby (wątroba, mózg), tłuste mięsa, wędliny, boczek,
• produkty zawierające duże ilości kwasu szczawiowego – szczaw, szpinak, rabarbar. 

Spożywanie wyżej wymienionych produktów może powodować silne skurcze pęcherzyka żółciowego, a tym samym nasilać dolegliwości.

Sprawdź także: Dieta śródziemnomorska – zasady, produkty zalecane

Bibliografia:

1. Cybulska V.,Koźlak V., Kaźmierska M.: Assessment of the knowledge of patients with cholecystolithiasis in the terms of perioperative management. Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne/Surgical and Vascular Nursing. 2021;15(1):31-38.
2. Demidowicz G. i wsp.: Cholelithiasis - current knowledge about one of the most common diseases of the digestive system. Journal of Education, Health and Sport. 2023;38(1):258-276.
3. Ciborowska H., Ciborowski A.: Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka.Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2021.