Cukrzyca typu 2 to choroba, w której dochodzi do zaburzeń poziomu glukozy we krwi. Nadwaga i otyłość przyczyniają się do oporności komórek na działanie insuliny, a w konsekwencji do wystąpienia chorób związanych z gospodarką węglowodanową. Zmiana nawyków żywieniowych w cukrzycy typu 2 jest niezbędnym elementem wspierającym leczenie. Dowiedz się, jak prawidłowo stosować zasady diety dla cukrzyka.
Spis treści:
- Podstawowe zasady diety cukrzycowej
- Dieta cukrzycowa – co wolno a co nie jest wskazane?
- Znaczenie regularnych posiłków w diecie cukrzycowej
- Zbilansowane posiłki – węglowodany, białka i tłuszcze
- Jak kontrolować węglowodany na diecie cukrzycowej?
- Ograniczenie soli i cukru dla stabilnej glukozy
- Błonnik i jego znaczenie w diecie cukrzycowej
- Dieta cukrzycowa – co jeść, aby dostarczyć błonnik pokarmowy?
- Wskazówki dotyczące planowania posiłków dla cukrzyków
Podstawowe zasady diety cukrzycowej
Na czym polega dieta cukrzycowa? W głównej mierze opiera się na produktach z niskim indeksem glikemicznym, które nie powodują gwałtownego wzrostu stężenia glukozy i insuliny. Ogólne zasady diety cukrzycowej wynikają z konieczności zapobiegania epizodom hipoglikemii i hiperglikemii, które dla cukrzyków są bardzo niebezpieczne.
Dieta cukrzycowa – co wolno, a co nie jest wskazane?
W jadłospisie dla osób chorych na cukrzycę należy:
- spożywać produkty z niskim indeksem glikemicznym: pieczywo razowe, żytnie, pumpernikiel, gruboziarniste kasze (np. pęczak, gryczana, bulgur), makarony z pszenicy durum, ryż basmati, owoce cytrusowe, jagodowe, drobnopestkowe, nasiona roślin strączkowych;
- unikać dodawania cukru i soli do gotowych potraw;
- spożywać głównie dozwolone świeże owoce i warzywa o niskim IG;
- unikać słodzonych napojów, w tym gazowanych, oraz alkoholu;
- ograniczyć spożycie słodyczy oraz słonych przekąsek;
- unikać pieczywa cukierniczego.
Sprawdź także: Jak powinna wyglądać dieta przy cukrzycy typu 2?
Znaczenie regularnych posiłków w diecie cukrzycowej
Spożycie produktów zawierających węglowodany wiąże się z wahaniem poziomu glukozy we krwi. U osób zdrowych po zjedzeniu posiłku węglowodanowego (kiedy glukoza jest uwalniana do krwi) trzustka wydziela insulinę, która ma za zadanie, kolokwialnie mówiąc, przetransportować glukozę tam, gdzie organizm jej potrzebuje: do komórek i tkanek organizmu. U cukrzyków proces ten jest zaburzony, a stężenie cukru we krwi jest wyższe.
Regularne spożywanie posiłków jest bardzo ważne, ponieważ jedzenie o stałych porach i zachowywanie regularnych odstępów między posiłkami (około 3–4 godziny) zapobiega skokom glukozy. Co ważne, pacjenci z cukrzycą często przyjmują przed posiłkami insulinę, która na czas jedzenia gotowa jest do transportu cukru do komórek ciała. Zjedzenie posiłku lub przekąsek węglowodanowych bez zapasu insuliny może doprowadzić do niebezpiecznego stanu hiperglikemii.
Zbilansowane posiłki – węglowodany, białka i tłuszcze
Jednym ze sposobów na obniżenie ładunku glikemicznego posiłku jest jego prawidłowe zbilansowanie: musi zawierać źródła białka, węglowodanów oraz tłuszczów. Prawidłowo skomponowane dania zapewniają sytość na dłużej, wspierają kontrolę cukru we krwi oraz dostarczają niezbędne składniki odżywcze.
Przygotowując posiłki, zwracaj uwagę, aby w każdym z nich znalazły się produkty bogate w te składniki odżywcze. Unikaj posiłków składających się na przykład tylko z owoców lub tylko jogurtu.
Białko w diecie cukrzycowej można dostarczyć, spożywając:
- chude mięsa, np.: kurczaka, indyka, cielęcinę, chude części wołowiny oraz wieprzowiny,
- ryby i owoce morza,
- jaja,
- nasiona roślin strączkowych i produkty na bazie strączków, np.: tofu, hummus, tempeh,
- mleko i produkty mleczne.
Z produktów bogatych w tłuszcze najlepiej wybierać te, które zawierają nienasycone kwasy tłuszczowe, np. olej rzepakowy, sojowy, lniany, oliwę z oliwek, orzechy, nasiona oraz tłuste ryby morskie (tuńczyka, śledzia, łososi, pstrąga, makrelę), które dodatkowo zawierają nienasycone kwasy omega-3.
Jak kontrolować węglowodany na diecie cukrzycowej?
Wybierając produkty w diecie cukrzycowej, należy sugerować się nie tylko indeksem glikemicznym, ale również zawartością węglowodanów. Tabele z wartością odżywczą zawierają informację o tym, ile w porcji żywności znajduje się węglowodanów, błonnika oraz cukrów prostych. W diecie wspierającej walkę z cukrzycą należy wybierać te produkty, w których składzie cukier nie figuruje na pierwszych kilku miejscach.
Warto pamiętać też o tym, że cukier w żywności dodawany jest pod wieloma postaciami. Może być określony jako: glukoza, fruktoza, galaktoza, maltoza, dekstroza, skrobia, maltodekstryny, słód jęczmienny, syrop glukozowy, glukozowo-fruktozowy, miód oraz karmel. Żywność zawierającą kilka związków słodzących w składzie należy wyeliminować z diety dla cukrzyków.
Sprawdź także: Jak powinna wyglądać dieta dla kobiet z cukrzycą w ciąży?
Ograniczenie soli i cukru dla stabilnej glukozy
Cukier i sól jako ulepszacze smaku są dodawane do większości produktów spożywczych dostępnych na rynku. Jest to zjawisko bardzo niepokojące, gdyż nadmierne spożycie soli i cukru w diecie wiąże się z poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi. Duże ilości cukru w diecie powodują zaburzenia poziomu glukozy we krwi, przyczyniają się do nadwagi lub otyłości oraz do powstawania próchnicy zębów. Natomiast nadmierna konsumpcja soli prowadzi do zwiększonego ryzyka nadciśnienia tętniczego.
Wybierając produkty w sklepach, należy czytać ze zrozumieniem składy i wybierać naturalną, najmniej przetworzoną żywność, która nie zawiera znacznych ilości cukrów prostych lub soli. Również przygotowując posiłki w diecie cukrzycowej, należy unikać dodawania soli i cukru.
Aby nadać potrawom wyrazisty smak, można skorzystać z substancji słodzących, które nie powodują skoków glikemii. Należą do nich: stewia, ksylitol, erytrytol lub aspartam. Natomiast sól kuchenną można zastąpić solą potasową lub naturalnymi ziołami, które wzmocnią smak potraw diety cukrzycowej.
Błonnik i jego znaczenie w diecie cukrzycowej
Kluczowym składnikiem odżywczym, wpływającym na stężenie glukozy we krwi, jest błonnik pokarmowy. Odpowiada on za spowolnienie wchłaniania glukozy z przewodu pokarmowego, przez co zmniejsza poposiłkowe stężenie cukru we krwi oraz wyrzut insuliny z trzustki. Działanie hipoglikemizujące wykazuje głównie frakcja rozpuszczalna błonnika pokarmowego, która znajduje się głównie w produktach pochodzących z owsa i jęczmienia oraz w owocach.
Dieta cukrzycowa – co jeść, aby dostarczyć błonnik pokarmowy?
Dobrymi źródłami błonnika pokarmowego w diecie cukrzycowej są:
- chleb żytni, razowy, graham, pumpernikiel,
- płatki owsiane,
- kasza jęczmienna pęczak, gryczana, bulgur, amarantus, komosa ryżowa,
- makaron z pszenicy durum,
- nasiona roślin strączkowych, np. fasola, ciecierzyca, soczewica, groch,
- warzywa,
- owoce,
- orzechy i nasiona.
Wskazówki dotyczące planowania posiłków dla cukrzyków
Dieta cukrzycowa wymaga znajomości produktów wskazanych i przeciwwskazanych w normalizacji glikemii. Nie jest szczególnie problematyczna i mocno restrykcyjna, a odpowiednie zbilansowanie diety dla diabetyków pozwala nie tylko na poprawę stanu zdrowia, ale również dostarczenie wszystkich niezbędnych składników odżywczych.
Podczas przygotowywania posiłków pamiętaj o kilku wskazówkach:
- wybieraj głównie produkty z niskim indeksem glikemicznym (IG < 55), rzadziej z grupy ze średnim indeksem (IG < 70) oraz staraj się całkowicie wyeliminować produkty z wysokim indeksem (IG > 70) lub spożywaj je sporadycznie;
- unikaj rozdrabniania i rozgotowywania potraw, np. koktajli czy zup krem;
- zwiększ podaż błonnika pokarmowego w diecie;
- warzywa i owoce staraj się spożywać na surowo np. w postaci sałatek, surówek, dodatków do potraw;
- aby urozmaicić smak dań, stosuj przyprawy i zioła, które mają bardzo niski indeks glikemiczny. Staraj się nie używać mieszanek ziół, które bardzo często w składzie zawierają duże ilości cukru, soli lub wzmacniaczy smaku.
Jeśli samodzielne ułożenie diety cukrzycowej przekracza Twoje możliwości lub po prostu nie masz czasu na gotowanie zbilansowanych posiłków, możesz rozważyć stosowanie diety pudełkowej. Jadłospis przygotowany przez dietetyka będzie dopasowany do Twoich indywidualnych potrzeb i urozmaicony oraz korzystnie wpłynie na stan Twojego zdrowia.
