Cukrzyca ciążowa, czyli zaburzenia tolerancji glukozy, które po raz pierwszy wystąpiły bądź zostały wykryte w trakcie ciąży, zwiększają ryzyko powikłań zarówno u ciężarnej, jak i płodu. U kobiet z cukrzycą ciążową pierwszym wyborem w leczeniu jest odpowiednie postępowanie żywieniowe. Sprawdź, jak może wyglądać przykładowe menu diety cukrzycowej w ciąży oraz poznaj zasady diety cukrzycowej dla kobiety w ciąży.
Spis treści:
- Jak wygląda dieta cukrzycowa w ciąży?
- Dieta cukrzycowa w ciąży – co jeść?
- Dieta cukrzycowa w ciąży – czego unikać?
- Dieta cukrzycowa w ciąży a chudnięcie
- Najważniejsze składniki odżywcze w diecie cukrzycowej w ciąży
- Białko
- Tłuszcze
- Węglowodany
- Monitoring glukozy we krwi i dostosowywanie posiłków
- Zdrowe i smaczne przepisy dla kobiet z cukrzycą w ciąży
Jak wygląda dieta cukrzycowa w ciąży?
Dieta cukrzycowa dla kobiet w ciąży powinna bazować na produktach z niskim indeksem glikemicznym oraz być bogata w błonnik pokarmowy. Zaleca się spożywanie trzech głównych posiłków oraz trzech przekąsek (I śniadanie, II śniadanie, obiad, podwieczorek, kolacja oraz przekąska przed snem). Owoce oraz węglowodany proste powinny wchodzić w skład głównych posiłków, czyli śniadania, obiadu i kolacji.
Bardzo ważne jest spożycie niewielkiego posiłku przed snem (dodatkowej kolacji), co zabezpiecza przed hipoglikemią nocną i ketogenezą głodową. Taki posiłek powinien zawierać około 25 g węglowodanów złożonych o niskim indeksie glikemicznym lub produkty zawierające skrobię oporną.
Kaloryczność diety cukrzycowej dla kobiety w ciąży powinna zostać dopasowana indywidualnie w oparciu o masę ciała przed ciążą. Zwykle jest to 30 kcal/1 kg masy ciała sprzed ciąży, jednak dokładna wartość powinna być zależna od BMI. Zwykle przy prawidłowych wartościach BMI zalecana kaloryczność wynosi od 30 do 32 kcal/1 kg masy ciała sprzed ciąży. Rekomendowany przyrost masy ciała jest również zależny od BMI.
Sprawdź także: Cukrzyca – kompendium wiedzy
Dieta cukrzycowa w ciąży – co jeść?
Szczególną uwagę w czasie cukrzycy ciążowej trzeba zwrócić na spożycie węglowodanów o niskim indeksie glikemicznym. Zaleca się zatem:
- pieczywo razowe, pieczywo graham,
- gruboziarniste kasze,
- makarony pełnoziarniste,
- ryż brązowy,
- otręby.
Ważna jest także odpowiednia podaż białka. Najlepiej jest zatem spożywać:
- chude gatunki mięs i ryb,
- jaja,
- jogurty naturalne, twarogi,
- nasiona roślin strączkowych.
W diecie kobiety ciężarnej z cukrzycą niezbędne są także zdrowe tłuszcze, np.: oliwa z oliwek, olej rzepakowy, olej lniany, orzechy, pestki, nasiona. Dyskusyjna jest kwesta tego, czy czekolada jest zdrowa. Kompendium na ten temat wskazują, że kobiety w ciąży z cukrzycą powinny jej unikać.
Dieta cukrzycowa w ciąży – czego unikać?
Kobietom ciężarnym z cukrzycą, podobnie jak wszystkim kobietom w ciąży zaleca się, by wykluczyć z diety:
- surowe mięso,
- surowe ryby i owoce morza,
- surowe jaja,
- niepasteryzowane mleko i nabiał,
- produkty wędzone na zimno,
- ryby kumulujące metale ciężkie, np. rekin, miecznik, merlin,
- nieumyte warzywa i owoce,
- wysokoprzetworzone produkty zbożowe,
- cukier dodany,
- słodycze (ciastka, ciasta, czekolady, cukierki itp.),
- wszelkie słodkie napoje z dodatkiem cukru,
- alkohol.
Dobrze jest także ograniczyć spożycie:
- wątróbki i podrobów,
- witaminy A, której nadmiar może uszkadzać płód (podroby, olej rybi, suplementy),
- wędlin,
- miękkich produktów jedzonych na surowo np. kiełki, soki niepasteryzowane, przetwory domowe pasteryzowane,
- wędliny półsurowe (typu chorizo, szynka parmeńska – można je spożywać po obróbce termicznej),
- kofeiny (kawy),
- soli,
- naparu z lukrecji.
Dieta cukrzycowa w ciąży a chudnięcie
Należy podkreślić, iż ciąża nie jest momentem na odchudzanie. Zalecane jest kontrolowanie przyrostu masy ciała, tak by były one zgodne z BMI. Można zastosować tzw. dietę dla mam, czyli wdrożyć sposób żywienia uwzględniający specjalne potrzeby kobiet ciężarnych.
Według Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwowego Zakładu Higieny – zalecany przyrost masy ciała w ciąży, w zależności od BMI powinien wyglądać następująco:
- niedowaga (BMI <18,5 kg/m2): 12,5–18 kg;
- prawidłowe BMI (18,5–24,9 kg/m2): 11,5–16 kg;
- nadwaga (BMI 25–29,9 kg/m2): 7–11,5 kg;
- otyłość (BMI ≥30 kg/m2): 5–9 kg.
Jeśli masz wątpliwości odnośnie tego, jak powinno wyglądać prawidłowe żywienie przy cukrzycy ciążowej, skontaktuj się ze swoim lekarzem prowadzącym oraz dietetykiem. W czasie ciąży u kobiet ze zdiagnozowaną cukrzycą ciążową pomocna może być także dieta pudełkowa z niskim indeksem glikemicznym.
Sprawdź także: Piramida zdrowego żywienia – czym jest? Zasady prawidłowego żywienia i aktywności fizycznej
Najważniejsze składniki odżywcze w diecie cukrzycowej w ciąży
Nie ulega wątpliwości, iż odpowiedni sposób żywienia u kobiet w ciąży jest jednym z ważniejszych elementów właściwego przebiegu tego okresu oraz prawidłowego rozwoju dziecka w łonie matki. Poniżej przedstawiamy, na jakie składniki odżywcze powinna zwrócić uwagę kobieta w ciąży z cukrzycą ciążową.
Białko
Białko w diecie cukrzycowej powinno stanowić 30% wartości energetycznej diety. Zapotrzebowanie to zwiększa się ze względu na rolę białka w rozwoju płodu oraz prawidłowym funkcjonowaniu narządów matki. Powinno być to białko pochodzenia zwierzęcego oraz roślinnego w proporcji 50:50.
Tłuszcze
Od 20 do 30% wartości energetycznej w diecie kobiet w ciąży z cukrzycą ciążową powinny stanowić tłuszcze – z przewagą wielonienasyconych kwasów tłuszczowych bogatych w kwasy tłuszczowe omega-3.
Węglowodany
Zalecana ilość węglowodanów w jadłospisie diety cukrzycowej w ciąży to 40–45% wartości energetycznej. Zaleca się spożywanie przede wszystkim węglowodanów o niskim indeksie glikemicznym (IG <55), czyli produktów zbożowych pełnoziarnistych, warzyw niskowęglowodanowych oraz produktów bogatych w skrobię oporną, z ograniczeniem produktów z mąki wysoko oczyszczonej.
Okres ciąży zarówno u kobiet z cukrzycą ciążową, jak i u zdrowych wiąże się także ze zwiększonym zapotrzebowaniem na niektóre witaminy i składniki mineralne, dlatego konieczna jest odpowiednio dobrana suplementacja. U niektórych kobiet – np. po cesarskim cięciu – wskazana może być też dieta lekkostrawna. Na czym polega zalecany model żywienia, powinien określić lekarz. W razie wątpliwości zawsze warto skonsultować się z dietetykiem.
Monitoring glukozy we krwi i dostosowywanie posiłków
Może się okazać, że ogólne zalecenia diety z niskim indeksem glikemicznym oraz bogatej w błonnik pokarmowy będą niewystarczające, ponieważ niektóre produkty mogą wywoływać wyższą glikemię niż pożądana (np. produkty mleczne). Z tego powodu zaleca się bieżące monitorowanie glikemii przez cały okres trwania ciąży i stosowanie adekwatnych modyfikacji w diecie. Do menu należy zatem podejść bardzo indywidualnie, obserwując dziennik żywieniowy oraz dziennik glikemii. Postępowanie terapeutyczne u kobiet z cukrzycą ciążową ma na celu osiągniecie poziomu glukozy we krwi zgodnego z normą.
Poziomy glukozy we krwi zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego są następujące1:
- na czczo i przed posiłkami: 70–90 mg/dl (3,9–5,0 mmol/l),
- maks. glikemia w 1. godzinie po rozpoczęciu posiłku: <140 mg/dl (<7,8 mmol/l),
- między 2. a 4. godziną po posiłku: >70–90 mg/dl (> 3,9–5,0 mmol/l).
Zdrowe i smaczne przepisy dla kobiet z cukrzycą w ciąży
Poniżej przedstawiamy przykładowe przepisy dla diety cukrzycowej w ciąży, które mogą stanowić inspirację do opracowania menu. Gotowy jadłospis diety cukrzycowej w ciąży dopasowany do indywidualnych potrzeb może przygotować dietetyk. Kaloryczność diety i poszczególnych posiłków należy zawsze dopasować indywidualnie.
Dieta cukrzycowa w ciąży – przepisy
Śniadanie: Jajecznica ze szpinakiem i pomidorkami
Składniki:
- 2 jajka
- 10 pomidorków koktajlowych
- garść szpinaku
- pół cebuli
- 2 kromki chleba razowego
Sposób wykonania:
Na patelni rozgrzej oliwę, podsmaż cebulkę, następnie dodaj szpinak oraz pomidorki koktajlowe. Całość podsmaż przez kilka minut. Następnie dodaj jajka i dopraw solą oraz pieprzem. Jajecznicę podawaj z pieczywem.
II śniadanie: Jogurt z borówkami, malinami i orzechami
Składniki:
- 1 jogurt naturalny typu skyr
- pół garści malin
- pół garści truskawek
- pół garści borówek
- 20 g orzechów włoskich
Sposób wykonania:
Jogurt wymieszaj z orzechami, malinami, truskawkami i borówkami.
Obiad: Krem brokułowy z kurczakiem
Składniki:
- 200 g brokułów
- 1 marchewka
- 1 pietruszka (korzeń)
- 1,5 szklanki bulionu warzywnego
- 90 g piersi z kurczaka
- 1 łyżka oleju rzepakowego
- pół szczypty soli
- 2 szczypty pieprzu czarnego
- 1 kromka chleba razowego
- pół łyżki tymianku suszonego
- 1 łyżka płatków migdałów
- pół łyżeczki suszonej kolendry
Sposób wykonania:
Umyj warzywa. Marchewkę i pietruszkę obierz, pokrój w kostkę, a brokuły podziel na różyczki. Wlej bulion do garnka, zagotuj, dodaj warzywa. Gotuj około 15 minut, aż warzywa zmiękną. Mięso umyj, osusz i pokrój w cienkie paski. Rozgrzej olej na patelni, dodaj przyprawione solą i pieprzem mięso i smaż, od czasu do czasu mieszając (w razie potrzeby mięso można podlać wodą). Ugotowane warzywa z bulionem zblenduj na krem. Dopraw pieprzem, kolendrą i tymiankiem. Krem przelej na talerz lub do miseczki. Dodaj usmażone kawałki mięsa i posyp płatkami migdałów.
Podwieczorek: Kanapka z hummusem i warzywami
Składniki:
- 2 kromki chleba żytniego
- 2 łyżeczki hummusu
- 1/4 papryki czerwonej
Sposób wykonania:
Kanapki posmaruj hummusem i na wierzch połóż kawałki papryki.
Kolacja: Szpinakowe placuszki
Składniki:
- 4 garście szpinaku
- 3 łyżki jogurtu naturalnego
- szczypta soli
- 2 szczypty czarnego pieprzu
- 1 ząbek czosnku
- 3 łyżki mąki pszennej pełnoziarnistej
- 1 łyżka oliwy z oliwek
- pół opakowania serka wiejskiego
- szczypta suszonego oregano
Sposób wykonania:
Na patelni rozgrzej masło. Dodaj rozdrobniony lub drobno pokrojony czosnek i chwilę podsmaż. Wrzuć szpinak, dopraw solą, pieprzem i oregano. Smaż, aż szpinak zwiędnie. Poczekaj, aż ostygnie i przełóż do miseczki. Dodaj jajko, jogurt naturalny i dokładnie wymieszaj, a następnie dodaj mąkę. Placuszki kładź łyżką na patelnię z rozgrzaną oliwą. Podawaj z serkiem wiejskim.
Przekąska (przed snem): Kanapka z jajkiem i pomidorem
Składniki:
- 1 jajko
- pół pomidora
- 1 kromka chleba żytniego
- pół łyżeczki oliwy z oliwek
- 1 łyżka szczypiorku
Sposób wykonania:
Jajko ugotuj na twardo. Na kanapkę połóż jajko oraz plastry pomidora. Skrop oliwą i posyp szczypiorkiem.
Bibliografia:
- Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2019. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Diabetologia Praktyczna 2019, tom 5, nr 1.
