Dieta przy anemii – co jest wskazane, a czego lepiej unikać?

Cierpisz na przewlekłe osłabienie, szybko się męczysz, wypadają Ci włosy i masz bóle i zawroty głowy? To może być anemia. Niedokrwistość dotyczy blisko ¼ całej populacji i wymaga najczęściej leczenia przyczynowego, zastosowania odpowiedniej suplementacji preparatami żelaza, a także wdrożenia odpowiedniej diety. Jak dokładnie powinno wyglądać żywienie w anemii? Jakie owoce jeść na anemię, co jeść i pić przy anemii? Przeczytaj poniższy artykuł, a dowiesz się wszystkiego.

Spis treści:

1. Anemia – skąd bierze się ta przypadłość?
2. Z jakiej diety przy anemii skorzystać?
3. Produkty bogate w żelazo i kwas foliowy
4. Produkty, których warto unikać w trakcie anemii

Anemia – skąd bierze się ta przypadłość?

Anemia określana także jako niedokrwistość to popularny stan objawiający się zmniejszeniem stężenia hemoglobiny (Hgb) i hematokrytu (Ht) poniżej wartości przyjętych za normę dla danej płci i konkretnego wieku. W zależności od przyczyny anemii i stopnia nasilenia, liczba krwinek czerwonych może być zmniejszona, zwiększona lub prawidłowa.

Jedną z najczęstszych przyczyn niedokrwistości na świecie jest niedobór żelaza – dotyczy około 50% przypadków. Anemia może być również wynikiem niedoboru witaminy B12 czy kwasu foliowego oraz wskaźnikiem nieprawidłowego sposobu żywienia czy niskiej jakości opieki zdrowotnej. Niedobory żelaza mogą natomiast wynikać z przewlekłej utraty tego pierwiastka np. w wyniku utraty krwi, nieodpowiedniej diety czy upośledzonego wchłaniania. Niedokrwistość często dotyczy miesiączkujących kobiet, szczególnie wtedy, gdy ich dieta jest uboga w żelazo. 

Anemię obserwuje się także często u wegetarian oraz osób nadużywających szeroko dostępnych leków alkalizujących, które zmniejszają kwaśność soku żołądkowego. Do przyczyn niedokrwistości możemy zaliczyć także: przewlekłe stany zapalne jelit, celiakię czy stan po gastrektomii.

Z jakiej diety przy anemii skorzystać?

Przed rozpoczęciem jakiejkolwiek diety w przypadku anemii zawsze zaleca się konsultację z lekarzem lub dietetykiem. Tylko doświadczony specjalista ma odpowiednią wiedzę, by wskazać, co należy spożywać oraz co i ile pić na diecie. Anemia może mieć różne przyczyny, a skuteczne leczenie zależy od identyfikacji podstawowego problemu. 

Często zalecaną dietą w anemii jest dieta bogata w żelazo. W produktach żywnościowych istnieją dwa rodzaje żelaza: 

• hemowe (pochodzenia zwierzęcego)  – jest lepiej przyswajalne;
• niehemowe (pochodzenia roślinnego) – jego przyswajalność jest znacznie mniejsza. 

Dieta anemika powinna uwzględniać odpowiednią podaż żelaza oraz ograniczać produkty i potrawy, które mogą utrudniać wchłanianie żelaza z pożywienia. 

Do elementów, które poprawiają wchłanianie żelaza, zaliczane są:

• witamina C – zawierają ją m.in.: kiszonki, pomidory, brokuły, brukselki, chrzan, jarmuż, papryki czerwona i zielona, natka pietruszki, szpinak, kalafior, kalarepa, czarne porzeczki, aronia, truskawki, poziomki, kiwi, cytryny, grejpfruty, pomarańcze;
• witamina A – występuje m.in. w marchwi, pomidorach, papryce, mleku, jajach czy wątróbce;
• mięso – nie tylko dostarcza dobrze wchłaniane żelazo hemowe, ale może też poprawiać absorpcję formy niehemowej;
• kwasy organiczne – np. kwas mlekowy (obecny w produktach kiszonych), kwas foliowy (obecny w zielonych warzywach liściastych), kwas cytrynowy, kwas jabłkowy (obecny w śliwkach, jabłkach, brzoskwiniach).

Sprawdź także: Czy mięso jest zdrowe? Plusy i minusy diety pescowegetariańskiej

Produkty bogate w żelazo i kwas foliowy

Aby odpowiednio skomponować dietę, która korzystnie wpłynie na funkcjonowanie organizmu przy anemii warto dowiedzieć się, w jakich produktach obecne są najlepiej przyswajalne żelazo i kwas foliowy, jaki chleb na diecie warto wybierać oraz ile orzechów jeść, by poczuć się lepiej. W diecie na anemię można posiłkować się preparatami farmaceutycznymi oraz pić napoje bogate w żelazo czy kwas foliowy. Wszelką suplementację należy jednak rozważyć po konsultacji z lekarzem, ponieważ w niektórych przypadkach może ona powodować dolegliwości dyspeptyczne: 

• mdłości, 
• zaparcia 
• metaliczny posmak w ustach. 

W jadłospisie bogatym w żelazo i kwas foliowy źródłem żelaza hemowego mogą być:

• produkty zwierzęce, szczególnie podroby, np.: wątróbka, nerki, serca;
• mięso i przetwory mięsne, np.: wołowina, cielęcina, baranina, gęś, kaczka, królik, wędliny podrobowe: kaszanka, pasztet, pasztetowa;
• ryby;
• drób.

Źródłem żelaza niehemowego w diecie są natomiast:

• pełne ziarna zbóż, np.: mąka, chleb z pełnego przemiału, kasze gruboziarniste, otręby pszenne, ryżowe, zarodki pszenne; 
• warzywa zielone, np.: szpinak, pietruszka – nać, szczypior, szczaw, oraz botwina, pietruszka korzeń, buraki, brukselka;
• suszone owoce i suszone warzywa;
• owoce, np.: porzeczki czarne, porzeczki białe, porzeczki czerwone, poziomki, maliny, awokado;
• orzechy. 

Obiad bogaty w żelazo może zatem wyglądać następująco: wątróbka z jabłkiem i ziemniakami z surówką z kiszonej kapusty. 

Jeśli anemia wynika z niedoborów kwasu foliowego (anemia megaloblastyczna), warto zadbać o odpowiednią podaż folianów. Ich źródłami w diecie są: 

• drożdże, 
• nabiał, 
• produkty zbożowe pełnoziarniste, 
• mięso, 
• warzywa liściaste (również mrożone), 
• pomidory, 
• buraki, 
• nasiona roślin strączkowych, np.: groch, ciecierzyca, soczewica, fasola, soja, 
• owoce, 
• nasiona słonecznika,
• orzechy.

Sprawdź także: Co ma dużo żelaza i dlaczego warto jeść produkty bogate w żelazo? Rola żelaza w diecie

Produkty, których warto unikać w trakcie anemii

Jeśli zastanawiasz się, czego nie jeść przy anemii, zwróć uwagę przede wszystkim na składniki, które mogą utrudniać wchłanianie żelaza z pożywienia. Dieta na anemię nie powinna obfitować w:

• fityniany – występujące między innymi w otrębach i nasionach roślin strączkowych,
• niektóre polifenole – zawarte w kawie i herbacie,
• dużą ilość błonnika pokarmowego,
• produkty bogate w wapń.

Warto pamiętać, że umiarkowane spożywanie produktów z powyższej listy niekoniecznie spowoduje problemy z wchłanianiem żelaza i nie zawsze konieczne jest ich wykluczenie. Żeby poznać indywidualne zalecenia, zawsze warto skonsultować się z doświadczonym lekarzem lub dietetykiem, w celu opracowania odpowiedniego planu żywieniowego dostosowanego do osobistych potrzeb i stanu zdrowia. W wielu przypadkach sprawdza się zrównoważone podejście do diety i nie ma konieczności wprowadzania radykalnych zmian. Jeśli szukasz sposobu na zatroszczenie się o swój organizm niemal bez wysiłku, pomocna może okazać się zbilansowana dieta pudełkowa o odpowiedniej kaloryczności.

Bibliografia:

1. Karakulska-Prystupik E., Niedokrwistość z niedoboru żelaza – postępowanie w praktyce lekarza rodzinnego, Lekarz POZ 1/2019.
2. Ciborowska H., Ciborowski A., Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2021.