Cukrzyca to choroba, w której w centrum uwagi jest cukier. Czy skoro na diecie ketogenicznej ogranicza się ilość węglowodanów do minimum, to teoretycznie można z jej pomocą pozbyć się problemów z gospodarką węglowodanową? W praktyce nie jest to takie proste. Jak wygląda dieta keto przy cukrzycy? Czy istnieją argumenty przeciwko stosowaniu keto w tej chorobie?
Spis treści
- Jak dieta ketogeniczna wpływa na poziom cukru we krwi?
- Korzyści diety keto dla osób z cukrzycą typu 2
- Potencjalne ryzyka diety ketogenicznej dla diabetyków
- Jakie są efekty diety keto na insulinowrażliwość?
- Co powinny wiedzieć osoby z cukrzycą typu 1 przed rozpoczęciem diety keto?
- Jak monitorować poziom cukru podczas stosowania diety ketogenicznej?
- Przykłady posiłków ketogenicznych odpowiednich dla diabetyków
- Wpływ diety keto na leczenie farmakologiczne cukrzycy
Jak dieta ketogeniczna wpływa na poziom cukru we krwi?
Wysoki cukier na diecie ketogenicznej nie występuje praktycznie nigdy, ponieważ z fizjologicznego punktu widzenia węglowodanów w posiłkach jest zbyt mało. Najważniejszym założeniem leczenia cukrzycy jest utrzymanie poziomu glukozy na w miarę wyrównanym poziomie, więc w celu redukcji jego wahań, dieta keto faktycznie może być pomocna. Poziom insuliny również się wyrównuje, ponieważ nie dostarcza się dużej ilości węglowodanów.
Niestety wraz z ich zmniejszoną podażą, zwiększa się ryzyko wystąpienia spadków poziomu cukru we krwi (hipoglikemii), co jest niebezpieczne dla osób z cukrzycą typu 2. Wysoki poziom glukozy na ketozie praktycznie nie istnieje, natomiast zbyt niski już tak. Niekontrolowana hipoglikemia może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, a nawet do śmierci. Stosując więc jakąkolwiek dietę w cukrzycy, trzeba pamiętać o kontroli glikemii.
W przypadku nagłego spadku glukozy najszybszym sposobem na podniesienie poziomu jest spożycie wysokowęglowodanowego produktu, np. wypicie soku czy zjedzenie cukierka. Przestrzeganie zasad diety ketogenicznej zwyczajnie to wyklucza.
Korzyści diety keto dla osób z cukrzycą typu 2
Cukrzyca typu 2 jest chorobą metaboliczną, spowodowaną między innymi nieprawidłowym stylem życia i nieodpowiednią dietą. Prowadzi to najpierw do wystąpienia insulinooporności, a następnie do cukrzycy.
Dieta ketogeniczna w cukrzycy typu 2 nie jest zalecana. Wystarczy spojrzeć na zalecenia obu menu, by szybko zauważyć, że podobieństw pomiędzy typową dietą dla cukrzyka a dietą keto jest niewiele. W tej pierwszej zaleca się, by około 45% energii pochodziło z węglowodanów, w tej drugiej około 5%. Tak niski poziom węglowodanów sprawia, że organizm zaczyna korzystać z ciał ketonowych i jest w stanie utrzymać poziom glukozy (a tym samym insuliny) na stosunkowo stałym poziomie w ciągu dnia.
Badania wskazują, że niższy poziom insuliny na keto powoduje wzrost wrażliwości tkanek na ten hormon. W teorii może to prowadzić do polepszenia się stanu, ale nie w przypadku terapii lekami uwrażliwiającymi na insulinę (na przykład popularną metforminą) i korzystania z hormonu, który wytwarza trzustka. Dieta keto w cukrzycy w praktyce nie wykazuje istotnej skuteczności.
Potencjalne ryzyka diety ketogenicznej dla diabetyków
Jak już zostało wspomniane w pierwszej części artykułu – dieta ketogeniczna może prowadzić do spadków poziomu glukozy we krwi. Jest to szczególnie niebezpieczne dla osoby chorującej na cukrzycę typu 1, ponieważ jej organizm nie ma zdolności do gospodarowania cukrem we krwi i w przypadku jego niskiego poziomu musi dostarczyć go z zewnątrz.
Najprostszym sposobem na podniesienie glukozy jest spożycie wysokowęglowodanowego produktu. Stosowanie diety ketogenicznej i utrzymywanie stanu ketozy wykluczają spożycie takiego (nawet małego) posiłku, ponieważ odstępstwo od zasad powoduje, że organizm znów zaczyna korzystać z cukru jako głównego źródła energii.
W cukrzycy typu 1 dieta ketogeniczna ma jeszcze jedną wadę – dużą ilość tłuszczów. Związki te po spożyciu są metabolizowane do trójglicerydów i przerabiane jako substrat energetyczny. Potrzebna jest jednak do tego również insulina. Cały ten proces trwa dużo dłużej niż rozkład węglowodanów. Po 4–6 h po posiłku następuje wzrost poziomu glikemii spowodowany właśnie spożyciem tłuszczów. Nierzadko takie zjawisko występuje w nocy, po obfitej, tłustej kolacji. Hiperglikemia jest wówczas trudna do zbicia.
Na tym ryzyko się nie kończy. Inną kwestią, na którą należy uważać, jest kwasica ketonowa, która wynika z braku insuliny. Prowadzi ona do niekontrolowanego wzrostu poziomu ketonów i równocześnie wysokiego poziomu cukru. Rozwija się, gdy organizm osoby z cukrzycą typu 1 nie ma wystarczającej ilości insuliny, aby dostarczyć glukozę (energię) do komórek. W efekcie ciało zaczyna spalać tłuszcz jako alternatywne źródło energii, co prowadzi do produkcji wielu ketonów. Nagromadzenie ketonów we krwi powoduje zakwaszenie organizmu, stąd nazwa „kwasica”. Może to być spowodowane pominięciem dawki insuliny, chorobą lub nawet stresem.
Dieta ketogeniczna celowo wywołuje stan ketozy, ale nie jest on równoznaczny z kwasicą ketonową. W przypadku zdrowych osób, które nie cierpią na cukrzycę typu 1, organizm zachowuje zdolność do regulacji poziomu ketonów. Dzieje się tak dzięki obecności prawidłowej ilości insuliny, która utrzymuje ketony na bezpiecznym poziomie. Insulina pełni równie ważną funkcję w kontrolowaniu produkcji ketonów, co w regulacji stężenia glukozy. Zapobiega ich nadmiernemu gromadzeniu się we krwi. U osób z cukrzycą typu 1, które nie mają wystarczającej ilości insuliny, sytuacja wygląda inaczej. W ich przypadku brak insuliny sprawia, że organizm nie jest w stanie regulować produkcji ketonów.
Osoby z cukrzycą typu 2, które nadal produkują insulinę, mogą bezpiecznie stosować dietę ketogeniczną pod warunkiem starannego monitorowania poziomu cukru we krwi i ciał ketonowych. W tej grupie ryzyko kwasicy ketonowej jest niższe, ponieważ dostępna insulina zapobiega niekontrolowanemu wzrostowi ketonów.
Sprawdź także: Jak powinna wyglądać dieta dla kobiet z cukrzycą w ciąży?
Jakie są efekty diety keto na insulinowrażliwość?
Zależności pomiędzy dietą keto a cukrzycą typu 2 są bardzo podobne jak w przypadku insulinooporności. Do zagospodarowania małej ilości cukru w diecie są potrzebne niskie dawki insuliny. To może spowodować uwrażliwianie się komórek na ten hormon i jego lepsze funkcjonowanie.
Badania wskazują pozytywny wpływ diety ketogenicznej na poprawę insulinowrażliwości. Jeśli keto prowadzi do utraty masy ciała, samo zmniejszenie tkanki tłuszczowej będzie zmniejszało insulinooporność. Badania potwierdzają, że w niektórych przypadkach dieta keto faktycznie powoduje obniżenie poziomu insuliny na czczo.
Co powinny wiedzieć osoby z cukrzycą typu 1 przed rozpoczęciem diety keto?
Przed wprowadzeniem diety keto w życie należy skonsultować się z lekarzem, aby dowiedzieć się, czy nie ma żadnych przeciwwskazań do stosowania takiego żywienia. Najlepiej udać się także do dietetyka, który szczegółowo wyjaśni wszystkie zasady stosowania diety i przedstawi ewentualne ryzyko.
Trzeba pamiętać, aby żadnej zmiany nie wprowadzać od razu, lecz stopniowo. Jeżeli nie masz doświadczenia z gotowaniem posiłków ketogenicznych, możesz zamówić catering dietetyczny. Dzięki niemu Twoja dieta będzie zdrowa, smaczna i urozmaicona.
Jak monitorować poziom cukru podczas stosowania diety ketogenicznej?
Monitorowanie poziomu cukru podczas stosowania keto wygląda tak samo jak na tradycyjnej diecie. Należy o wyznaczonych porach badać poziom cukru z użyciem glukometru i wykonywać badania stężenia ciał ketonowych. Służy do tego podobne urządzenie, które również można używać w domu.
Przykłady posiłków ketogenicznych odpowiednich dla diabetyków
Dieta ketogeniczna zakłada spożycie bardzo małej ilości węglowodanów, prawidłowej ilości białka oraz zwiększonej ilości zdrowych tłuszczy. Na największą uwagę zasługują tu tłuszcze, ponieważ w jadłospisie jest ich najwięcej – dużo więcej niż w tradycyjnej diecie dla diabetyka. Przykładowe posiłki na keto, które są odpowiednie dla cukrzyków to:
- jajecznica na oleju rzepakowym z awokado i szynką parmeńską,
- omlet z serem gouda i szpinakiem, smażony na oliwie,
- smoothie z masłem orzechowym i mleczkiem kokosowym z dodatkiem erytrytolu,
- pieczony łosoś z warzywami (np. kalafiorem) z dodatkiem oliwy,
- duszony dorsz w folii z olejem rzepakowym i brokułami,
- gulasz wołowy z papryką i pomidorami, na oliwie.
Sprawdź także: Jak powinna wyglądać dieta przy cukrzycy typu 2?
Wpływ diety keto na leczenie farmakologiczne cukrzycy
Dieta ketogeniczna wpływa na metabolizm glukozy oraz insulinę, ma zatem bezpośredni wpływ na leczenie farmakologiczne cukrzycy. Jej wysokotłuszczowy i niskowęglowodanowy charakter może wymagać dobrania innych dawek leków – zarówno insuliny, jak i innych preparatów doustnych.
Osoby, które rozważają dietę ketogeniczną, powinny być pod stałą opieką specjalistów (diabetologa i dietetyka klinicznego). Tylko dzięki temu będą w stanie ograniczyć ryzyko niekorzystnych interakcji z lekami. Stan pacjentów z cukrzycą może być jednak na tyle dynamiczny, że mimo zachowanych środków ostrożności, ryzyko zagrożenia dla zdrowia wciąż będzie wysokie.
Ważne jest również regularne monitorowanie poziomu glukozy, ketonów oraz ciśnienia tętniczego, a także stałe dostosowywanie dawkowania leków (zgodnie z wynikami).
