Dieta przy biegunce – co jeść, a czego nie? Zalecenia dla dzieci i dorosłych

Biegunki najbardziej niebezpieczne są u dzieci, osób starszych, niedożywionych i z obniżoną odpornością. Stan ten jest najczęściej wynikiem spożywania zanieczyszczonej żywności i wody. Jaka dieta przy rozwolnieniu jest zalecana? Jakie jedzenie przy biegunce należy ograniczyć, a co można spożywać? Poznaj odpowiedzi na te pytania oraz sprawdź, jak wygląda przykładowe menu przy biegunce.

Spis treści:

1. Jaka dieta jest wskazana przy biegunce?
2. Co jeść, a czego unikać przy częstych biegunkach?
3. Przewlekła biegunka a dieta
4. Przepisy diety na biegunkę

Jaka dieta jest wskazana przy biegunce?

Biegunka, potocznie zwana rozwolnieniem, zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia występuje, gdy zwiększa się częstotliwość wypróżnień do powyżej 3 dziennie oraz zmienia się konsystencja kału do postaci płynnej, półpłynnej lub papkowatej¹. 

Osobom pytającym, jaka dieta przy biegunce jest zalecana, przede wszystkim rekomenduje się zapobieganie odwodnieniu organizmu i utracie elektrolitów. Wodę oraz elektrolity należy podawać choremu doustnie, chyba że u dodatkowo występują u niego wymioty, nudności i znaczne odwodnienie – wtedy należy wybrać drogę dożylną. Dieta lekkostrawna przy biegunce może pomóc złagodzić dolegliwości. Jedzenie nie powinno dodatkowo obciążać układu pokarmowego, dlatego zaleca się spożywanie małych porcji posiłków (4–5), ograniczenie błonnika pokarmowego oraz stosowanie odpowiednich technik obróbki termicznej (m.in.: gotowanie w wodzie, gotowanie na parze, pieczenie w folii).

Sprawdź także: Lekkie i zdrowe grillowanie – to bardzo proste!

Dieta przy biegunce u dziecka, osoby dorosłej czy dieta przy biegunce u starszej osoby powinny skupiać się zatem na zapobieganiu odwodnieniu organizmu oraz zapobieganiu wystąpienia niedożywienia. Ryzyko groźnych powikłań jest bowiem wysokie szczególnie u małych dzieci i u osób starszych.

Co jeść, a czego unikać przy częstych biegunkach?

Przy częstych biegunkach konieczna jest wizyta u lekarza, który przeprowadzi odpowiednią diagnostykę i ustali przyczynę. Kluczowe jest, aby lekka dieta przy biegunce zawierała produkty, potrawy i napoje o działaniu zapierającym m.in.: kisiel, mąkę ziemniaczaną, żelatynę, ryż biały, kleik ryżowy, płyny zawierające garbniki: napar z suszonych jagód, gorzką herbatę, kakao bez dodatku cukru na wodzie, czy marchwiankę.

Przepisy diety przy biegunce u dzieci, dorosłych i seniorów będą wyglądać podobnie. Poniżej przedstawiono szczegółowe zalecenia żywieniowe.

Chorzy mogą spożywać:

• produkty zbożowe: pieczywo jasne, graham (jeśli jest dobrze tolerowane), bułki, sucharki, drobne kasze (np. mannę, kuskus, jęczmienną łamaną), ryż, drobne makarony, płatki zbożowe w postaci rozgotowanej i przetartej,
• warzywa: warzywa gotowane, rozdrobnione, bez zasmażek, ziemniaki, buraki, marchew, dynię, kabaczek, szpinak, na surowo można spożywać zieloną sałatę, cykorię, tartą marchew z jabłkiem, pomidora bez skórki,
• owoce: jabłka, brzoskwinie, banany, pomarańcze, arbuz – dojrzałe bez pestek i skórki, a także maliny truskawki czy porzeczki pod postacią przecieru lub soku,
• mleko i produkty mleczne: mleko zsiadłe, jogurt, kefir, biały ser,
• chude mięso, chude wędliny i chude ryby: dorsza, mintaja,
• jaja: gotowane na miękko lub ścięte na parze,
• tłuszcze: masło, oleje roślinne np. rzepakowy, oliwę z oliwek – najlepiej dodawane do gotowego dania, a nie podczas obróbki termicznej,
• zupy: na słabych wywarach, kleiki, czyste zupy np.: barszcz, pomidorową, jarzynową z dozwolonych warzyw, zupę mleczną, marchwiankę,
• napoje: wodę mineralną niegazowaną, napary ziołowe np. rumianek, melisę, miętę, bawarkę, kawę zbożową.

Sprawdź także: Przepis na makaron ryżowy z indykiem i marchewką

Przy biegunce należy unikać:

• produktów bogatych w błonnik pokarmowy (m.in.: pieczywa razowego, makaronów razowych, nasion roślin strączkowych, grubych kasz, płatków razowych, otrębów, surowych warzyw i owoców, suszonych owoców),
• produktów powodujących wzdęcia (m.in.: warzyw kapustnych, kalafiora, brokułów, cebuli, czosnku, pora),
• produktów powodujących nadmierne wydzielanie soków trawiennych (ostrych, tłustych, długo zalegających w żołądku),
• dań ciężkostrawnych, smażonych na tłuszczu,
• potraw gorących oraz zimnych,
• produktów zawierających cukier, słodyczy, dżemów, miodu, ciast i ciastek itp.,
• produktów bez dodatku cukru, w których cukier zastąpiono słodzikami (np. sorbitolem, ksylitolem, mannitolem).
• napojów gazowanych, soków.

Biegunkę nasilać mogą także alkohol i kofeina². Niezalecana jest również dieta sokowa i nie powinno się stosować innych niezbilansowanych diet, które mogą osłabiać organizm.

Przewlekła biegunka a dieta

Biegunka przewlekła definiowana jest jako stan chorobowy trwający powyżej 10–14 dni i charakteryzujący się oddawaniem licznych (ponad 4 na dobę), luźnych stolców lub pojedynczych z domieszką krwi, śluzu, ropy. Biegunkę przewlekłą możemy podzielić na kilka rodzajów, w zależności od przyczyny (np. osmotyczna, sekrecyjna). Podstawą leczenia jest znalezienie przyczyny i jej wyeliminowanie.

Kluczowym zaleceniem żywieniowym w przewlekłej biegunce jest wyrównanie zaburzeń wodno-elektrolitowych i kwasowo-zasadowych nawadniającymi płynami doustnymi. Z kolei w biegunce osmotycznej może być potrzeba nawadniania drogą pozajelitową. Jeśli przyczyną biegunki jest nietolerancja laktozy oraz w przypadku celiakii, należy zastosować dietę bezlaktozową. Z jadłospisu najczęściej należy wykluczyć produkty i potrawy ciężkostrawne, smażone, produkty wędzone, wysokoprzetworzone oraz wszelkie słodycze. Dieta przy biegunce u dziecka, osoby dorosłej, czy seniora powinna być zatem dopasowana indywidualnie, w zależności od przyczyny i dodatkowych dolegliwości. Najlepiej sposób żywienia skonsultować z lekarzem i dietetykiem.

Przepisy diety na biegunkę

Lekkie posiłki przy biegunce mogą być pomocne w nawadnianiu organizmu. Jeśli nie wiesz, jakie lekkie jedzenie przy biegunce wprowadzić, pomocne mogą okazać się poniższe przepisy. 

Marchwianka – zupa z marchwi
Składniki:
●    500 g marchwi
●    1 l wody
●    3 g soli

Sposób wykonania:
Marchew umyj, obierz i pokrój. Włóż do garnka, zalej wodą i dodaj sól. Gotuj przez godzinę, następnie zmiksuj lub przetrzyj przez sito. Przed podaniem marchwiankę należy schłodzić. W ten sam sposób można także przygotować zupę z dyni. 

Pieczone owoce
Składniki:
●    1 jabłko
●    1 banan
●    szczypta cynamonu

Sposób przygotowania: 
Jabłko obierz ze skórki i usuń gniazda nasienne, pokrój w kostkę, przełóż do naczynia żaroodpornego i posyp cynamonem. Piecz w piekarniku nagrzanym do 180 stopni przez około 20 min, a pod koniec dodaj pokrojonego w plasterki banana i piecz jeszcze przez kilka minut. Owoce podawaj po przestygnięciu.

Menu na jeden dzień diety przy biegunce u dzieci 

Śniadanie: Kleik ryżowy na wodzie z duszonym jabłkiem, mięta/rumianek, namoczony sucharek 
II Śniadanie: Kasza manna na wodzie z bananem 
Obiad: Chudy rosół z mięsem z kurczaka, gotowana marchewka i ziemniaki purée, gorzka herbata
Podwieczorek: Kisiel z czarnych jagód, banan
Kolacja: Bułka pszenna z masłem, pomidorem bez skórki i chudą wędliną

Jeśli przewlekłe biegunki doprowadziły do niedożywienia, zaleca się wizytę u dietetyka, który zleci odpowiednią dietę lub pomoże w wyborze cateringu dietetycznego.

Bibliografia:

1. (WHO) WHO. Diarrhoea. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/diarrhoeal-disease
2. Włodarek D., Lange E., Kozłowska L., Głąbska D.: Dietoterapia. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2014.