W Polsce nadczynność tarczycy dotyczy wielu osób, zwłaszcza kobiet. Mimo że jest to dość powszechny problem, wciąż wielu chorych nie wie, czego nie jeść przy nadczynności tarczycy i jak wspomagać leczenie dietą. Przedstawiamy jasne wytyczne dotyczące diety przy nadczynności tarczycy i prezentujemy przykładowy jadłospis.
Spis treści:
- Co to jest nadczynność tarczycy?
- Wpływ diety w leczeniu nadczynności tarczycy
- Dieta przy nadczynności tarczycy – wskazane produkty spożywcze
- Białko
- Tłuszcze
- Węglowodany
- Witaminy i składniki mineralne
- Dieta przy nadczynności tarczycy – niewskazane produkty spożywcze
- Przykładowe potrawy diety przy nadczynności tarczycy
Co to jest nadczynność tarczycy?
Tarczyca to niewielki gruczoł położony u nasady szyi, który odpowiada za produkcję hormonów (tyroksyny (FT4) i trójjodotyroniny (FT3)) biorących udział w „napędzaniu” przemiany materii w organizmie.
Kiedy mówimy o nadczynności, opisujemy stan, w którym tarczyca produkuje nadmierną ilość hormonów. Taka nadprodukcja prowadzi do przyspieszenia przemian metabolicznych, wpływając na przebieg wielu procesów w ciele. Mówiąc o zwiększonym metabolizmie, nie sposób już na wstępie nie zauważyć ścisłego połączenia przebiegu choroby i stanu pacjenta z rolą, jaką odgrywa dieta przy chorej tarczycy.
Nadczynność tarczycy objawia się wieloma symptomami. W przeciwieństwie do niedoczynności tarczycy, gdzie produkcja hormonów jest zbyt niska, nadprodukcja FT3 i FT4 prowadzi do:
- przyspieszonej pracy serca,
- drżenia rąk,
- nadmiernego pocenia się,
- problemów z koncentracją i skupieniem uwagi,
- występowania biegunki,
- spadku masy ciała pomimo zwiększonego apetytu.
Przyczyny nadczynności mogą być różne, jednak najczęściej mają podłoże autoimmunologiczne (organizm „atakuje sam siebie”). Leczenie nadczynności tarczycy obejmuje farmakoterapię, której celem jest zahamowanie nadprodukcji hormonów. Leki przyjmuje się zazwyczaj regularnie, zgodnie z zaleceniami lekarza, a ich dawkowanie dostosowuje się do aktualnego stanu hormonalnego pacjenta.
Wpływ diety w leczeniu nadczynności tarczycy
Nie istnieją konkretne produkty, które leczą nadczynność tarczycy, ale odpowiednie odżywianie może poprawić ogólny stan zdrowia. Dieta w nadczynności tarczycy powinna mieć charakter przeciwzapalny, a zrównoważone posiłki powinny być bogate w białko, węglowodany o niskim indeksie glikemicznym, witaminy przeciwutleniające, antyoksydanty i nienasycone kwasy tłuszczowe. Kluczowe jest także dostosowanie diety do indywidualnych potrzeb i zwykle zwiększonego dziennego zapotrzebowania energetycznego.
Jadłospis diety przy nadczynności tarczycy odgrywa znaczącą rolę w leczeniu zaburzeń pracy gruczołu, zwłaszcza gdy pacjent zaczyna leczenie farmakologiczne. Leki przywracają równowagę hormonalną, umożliwiając organizmowi funkcjonowanie bliskie normalności. W tym czasie pełnowartościowa dieta, zgodna z zasadami racjonalnego żywienia, staje się kluczowa. Ważne jest jednak skupienie się na składnikach o działaniu przeciwzapalnym, które będą wspomagać organizm w walce z chorobą.
Sprawdź także: Antyoksydanty w żywności – czym są przeciwutleniacze?
Dieta przy nadczynności tarczycy – wskazane produkty spożywcze
Jaka dieta przy nadczynności tarczycy zazwyczaj jest zalecana przez lekarzy? Przeciwzapalna. Warto skupić się na konkretnych produktach, które wykazują najbardziej pożądane działanie w procesie leczenia.
Białko
Białko w diecie powinno stanowić ok. 10–15% całkowitego zapotrzebowania energetycznego, a jego źródłem powinny być produkty roślinne (nasiona roślin strączkowych) oraz chude produkty odzwierzęce:
- pierś z kurczaka,
- pierś z indyka,
- ryby,
- owoce morza,
- chudy nabiał,
- jaja.
Tłuszcze
Dieta na nadczynność tarczycy powinna uwzględniać 25–35% tłuszczu, głównie jedno- i wielonienasyconych kwasów tłuszczowych. Szczególnie ważne są kwasy tłuszczowe z rodziny omega-3, które dzięki swoim właściwościom przeciwzapalnym pomagają zmniejszać stres oksydacyjny związany z nadprodukcją hormonów tarczycy. Cenne są zatem właściwości awokado, orzechów i niektórych olejów roślinnych.
Rola ryb w diecie nie kończy się tylko na dostarczaniu pełnowartościowego białka. Tłuste ryby morskie (śledzie, łosoś, makrela, szprotki i sardynki) są świetnym źródłem kwasów omega-3. Zdecydowanie powinny znaleźć się na liście tego, co jeść przy nadczynności tarczycy.
Źródłami zdrowych tłuszczów w diecie są między innymi:
- oleje roślinne: rzepakowy, oliwa z oliwek, olej lniany,
- orzechy: pistacje, migdały, orzechy laskowe, orzechy włoskie,
- nasiona: mak, sezam, chia, siemię lniane,
- pestki: dyni, słonecznika,
- awokado.
Węglowodany z niskim indeksem glikemicznym zapewniają stopniowy wzrost energii bez gwałtownych wahań poziomu cukru we krwi. Niski indeks glikemiczny mają przede wszystkim pełnoziarniste produkty zbożowe, niektóre owoce i większość warzyw, czyli świetne źródła błonnika pokarmowego.
Co jeść na nadczynność tarczycy jako źródło węglowodanów?
- Pełnoziarniste produkty zbożowe — pełnoziarniste pieczywo (chleb żytni razowy, chleb orkiszowy), grube kasze (gryczana, pęczak), komosę ryżową, amarantus, płatki zbożowe (owsiane, gryczane), razowy makaron,
- warzywa z niskim indeksem glikemicznym (w niewielkich ilościach: brokuły, kalafior, kapustę),
- owoce: cytrusowe, jagodowe (truskawki tylko w niewielkich ilościach).
Witaminy i składniki mineralne
Jod jest składnikiem mineralnym, który najczęściej kojarzymy z tarczycą, jednak należy mieć świadomość, że jego nadmierna ilość może przyczyniać się do pogorszenia stanu zdrowia. Z tego względu, dieta powinna być zbilansowana pod kątem zawartości jodu. Zbyt wysoka podaż (spowodowana np. suplementacją) może okazać się niekorzystna.
Żelazo, cynk i selen – obok witamin antyoksydacyjnych (witamin C i E) – chronią tarczycę i pomagają w regulacji produkcji hormonów. Są obecne np. w: olejach roślinnych, nasionach, pestkach, orzechach, rybach, warzywach liściastych, pełnoziarnistych produktach zbożowych.
Wapń i witamina D to składniki, na które także warto zwrócić uwagę w kontekście nadczynności tarczycy. Przy zwiększonym metabolizmie wzrasta ryzyko rozwoju osteoporozy, dlatego w profilaktyce zdrowia układu kostnego zaleca się, aby w diecie nie brakowało źródeł składników, które będą go wspierać. Pamiętaj o suplementacji witaminy D i porcji produktów mlecznych w ciągu dnia (wskazane są: mleko, kefir, maślanka, jogurty naturalne twarogi, sery).
Dieta przy nadczynności tarczycy – niewskazane produkty spożywcze
Czego unikać przy nadczynności tarczycy? Niekorzystne działanie mają substancje goitrogenne, które mogą wpływać na funkcjonowanie tarczycy, zaburzając produkcję hormonów. Goitrogeny obecne są w surowych warzywach krzyżowych (kalafiorze, brokułach, brukselkach, kapuście), kalarepie, soi, truskawkach i prosie. Choć całkowita eliminacja produktów zawierających goitrogeny z diety nie jest konieczna, zaleca się ich ograniczenie i spożywanie po odpowiedniej obróbce (gotowanie zmniejsza ilość substancji goitrogennych).
Gluten i laktoza
Wokół diety przy nadczynności tarczycy narosło wiele mitów. Na pytanie, czego nie wolno jeść przy nadczynności tarczycy, wiele osób odpowiada, że glutenu i laktozy. Nie jest to prawda, dodatkowe restrykcje nie są koniecznością.
Przekonania często wynikają z ogólnego trendu unikania tych składników w diecie, jednak w kontekście nadczynności tarczycy nie znajdują one potwierdzenia w badaniach naukowych. Często mówi się o większym prawdopodobieństwie współwystępowania wielu schorzeń o podłożu autoimmunologicznym (np. nadczynności tarczycy z celiakią), jednak nie jest to stała zależność. Stosowanie diety eliminacyjnej będzie konieczne tylko w przypadku pacjentów z alergiami lub nietolerancjami pokarmowymi. Nie ma medycznych przesłanek, aby rutynowo eliminować gluten i laktozę z diety.
Alkohol
Przy nadczynności tarczycy alkohol nie jest wskazany. Może zaburzać równowagę hormonalną i przyczyniać się do pogorszenia stanu zdrowia, a dodatkowo wchodzić w interakcje z niektórymi lekami stosowanymi w leczeniu nadczynności tarczycy, zmniejszając ich skuteczność lub powodując niepożądane efekty uboczne.
Dla osób mających trudności z samodzielnym komponowaniem posiłków przydatna może okazać się odpowiednia dieta pudełkowa. Taka usługa może pomóc w utrzymaniu zrównoważonej diety, jednocześnie ułatwiając kontrolę spożywanych produktów, które mogą wpływać na funkcjonowanie tarczycy.
Sprawdź także: Superfoods – co to takiego?
Przykładowe potrawy diety przy nadczynności tarczycy
Śniadanie: kanapki na chlebie orkiszowym, posmarowane miękką margaryną, z chudą wędliną drobiową, pomidorem, szpinakiem i pestkami dyni
Obiad: łosoś duszony w pomidorach, podany z kaszą pęczak wymieszaną z jogurtem naturalnym, z sałatką z cukinii, szpinaku, pestek dyni i oliwy z oliwek
Kolacja: sałatka z twarogiem, komosą ryżową, rzodkiewką, ogórkiem i borówkami, polana dressingiem z soku cytrynowego, oleju lnianego i ulubionych przypraw, posypana nasionami słonecznika
