W ostatnich latach dieta SCD (dieta specyficznych węglowodanów) zyskuje na popularności, a badań oceniających jej skuteczność w wybranych jednostkach chorobowych wciąż przybywa. Co to jest dieta SCD i jak wpływa na organizm? Przedstawiamy, jakie są zasady diety SCD, jakie efekty daje stosowanie tego modelu odżywiania i jakie sprawdzone przepisy diety SCD warto poznać, chcąc skomponować jadłospis.
Spis treści
- Dieta SCD – jakie są jej zasady?
- Etapy diety SCD
- Faza wprowadzająca diety SCD
- Faza 1 diety SCD
- Faza 2 diety SCD
- Faza 3 diety SCD
- Faza 4 diety SCD
- Faza 5 diety SCD
- Produkty zalecane na diecie SCD
- Jakich produktów unikać na diecie SCD?
- Dieta SCD – przykładowe przepisy
Dieta SCD – jakie są jej zasady?
Dieta specyficznych węglowodanów to dieta bezzbożowa, niskocukrowa i niskokaloryczna. Została spopularyzowana przez Elaine Gottschall w książce Breaking the Vicious Cycle. Zasady nie są skomplikowane, ale ich przestrzeganie przez długi czas może stanowić wyzwanie.
W diecie kładzie się duży nacisk na lekkostrawność posiłków, a główne cele to zmniejszenie stanu zapalnego, usprawnienie trawienia, a także poprawa mikrobioty jelitowej. Posiłki powinny być urozmaicone, przygotowane w domu i spożywane regularnie. Zaleca się wypijanie około 1,5–2 l wody dziennie. W diecie często stosuje się suplementy diety, które wprowadza się pojedynczo w kilkudniowych odstępach. Najczęściej są to: witamina C, witaminy z grupy B, a także witaminy rozpuszczalne w tłuszczach, czyli: witaminy A, D i E.
Etapy diety SCD
Dieta SCD składa się z kilku faz. Czas ich trwania dostosowuje się indywidualnie, w zależności od samopoczucia. Jeśli potrawy są dobrze tolerowane i nie występują dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego (np.: biegunki, wzdęcia, zaparcia czy bóle brzucha), to znak, że można przejść do kolejnego etapu diety. Nie istnieją zatem konkretne wytyczne dotyczące długości trwania poszczególnych etapów, a cała dieta może trwać nawet kilka lat.
Na diecie SCD ważne jest kontrolowanie masy i składu ciała oraz badanie markerów stanu zapalnego, kalprotektyny w stolcu, hemoglobiny, hematokrytu i witaminy D. W diecie SCD zaleca się sięganie po produkty ekologiczne i/lub organiczne.
Faza wprowadzająca diety SCD
Pierwszym etapem diety jest faza intro, czyli wprowadzająca. Należy w niech wykluczyć produkty surowe i spożywać wyłącznie dania gotowane, grillowane, duszone lub opiekane. Nie jest to jednak klasyczna dieta lekkostrawna. Podstawę diety stanowi bowiem długo gotowany na mięsie i kościach bulion. Dozwolone są także:
- soki świeże 100% z winogron,
- domowy cydr jabłkowy – warto zwrócić uwagę na właściwości jabłek,
- długo gotowana marchew,
- jaja,
- mięso z kurczaka i indyka,
- wołowina,
- chuda wieprzowina,
- dziczyzna (gotowane lub pieczone),
- herbata,
- słaba kawa,
- mięta.
Tłuszcze na tym etapie można przyjmować w niewielkich ilościach. Należy zrezygnować z pestek oraz warzyw i owoców ze skórką.
Faza 1 diety SCD
Po fazie wprowadzającej przechodzi się do kolejnego etapu. Nadal podstawę diety stanowią buliony. W pierwszej fazie dozwolone są:
- pieczone lub gotowane mięso,
- ryby,
- jaja,
- owoce – pod postacią musów: jabłka, gruszki, lub dojrzałe banany,
- warzywa bez skórki i pestek – świeże i mrożone, np. dynia, cukinia, kabaczek, szpinak,
- domowe jogurty,
- napój migdałowy i napoje z innych orzechów,
- napoje roślinne.
Sprawdź także: Rola węglowodanów w diecie
Faza 2 diety SCD
W kolejnej fazie do diety dodaje się ugotowane owoce bez skórki i pestek (np. ananasy, śliwki, morele, brzoskwinie czy awokado – świeże i ugotowane), warzywa (bez skórki i pestek np. pomidory, szparagi, dynie, fasolka szparagowa, papryki, czosnek, ogórki), gotowane grzyby i orzechy (masło orzechowe, napoje orzechowe, mleko kokosowe).
Faza 3 diety SCD
W trzeciej fazie dozwolone jest smażenie potraw, a do diety dodatkowo włącza się pestki i mąki z orzechów. Dozwolone jest spożywanie gotowanych owoców: malin, wiśni, agrestu, fig, mango, pomarańczy, truskawek, mandarynek, arbuzów. W tej fazie można także spożywać gotowane warzywa bez skórki np. ugotowane buraki, kapustę pak choi, brokuły, kalafiory, bakłażany, cebule, oliwki, pory i sałaty.
Faza 4 diety SCD
W tym etapie do diety dodaje się surowe produkty, ale nadal bez skórki. Zaleca się, aby wprowadzanie rozpocząć od warzyw, a następnie wzbogacić dietę o surowe owoce i nasiona roślin strączkowych – długo moczone i gotowane (np. soczewicę, fasolę, groch).
Faza 5 diety SCD
To ostatni etap diety SCD, w którym wprowadza się owoce i warzywa ze skórką oraz surowe orzechy. Dozwolone są wszystkie techniki przygotowania potraw: gotowanie, pieczenie, duszenie, smażenie czy grillowanie.
Dieta SCD – dla kogo jest przeznaczona?
Dieta SCD została opracowana w latach dwudziestych XX wieku przez dr Sidneya Haasa, pediatrę, w celu leczenia celiakii. Dietę tę ponownie spopularyzowała biochemik Elaine Gottschall, matka jednego z pacjentów Haasa. Elaine Gottschall w swojej książce opisała przypadek swojego dziecka, które zostało wyleczone z wrzodziejącego zapalenia jelita grubego w ciągu dwóch lat. W późniejszych latach badano wpływ diet SCD na choroby zapalne jelit czy z mukowiscydozę.
Rozpoczęcie diety zawsze warto skonsultować z lekarzem i dietetykiem, ponieważ nieumiejętne stosowana może być niedoborowa w energię, witaminy i składniki mineralne. Dieta SCD może przynieść pewne korzyści w leczeniu chorób zapalnych jelit, należy jednak podkreślić, iż wciąż brakuje odpowiednich badań naukowych, przeprowadzonych na dużą skalę, które jednoznacznie wskazywałby na skuteczność tego typu diet w wyżej wymienionych jednostkach chorobowych.
Sprawdź także: Dieta low FODMAP – wesprzyj swoje jelita
Produkty zalecane na diecie SCD
Do produktów dozwolonych w diecie SCD zaliczane są:
- nieprzetworzone mięsa, ryby,
- jaja,
- warzywa i owoce – dopasowane do poszczególnych etapów diety,
- nasiona roślin strączkowych – w ostatnim etapie diety,
- miód,
- orzechy,
- nasiona,
- maka z orzechów, np. mąka migdałowa, mąka kokosowa,
- oliwa z oliwek,
- masło,
- ocet jabłkowy,
- przyprawy,
- kawa i herbata.
Jakich produktów unikać na diecie SCD?
W diecie SCD wyklucza się disacharydy i większość polisacharydów, np.: cukry oraz skrobię o łańcuchu liniowym lub rozgałęzionym, ale dopuszcza się spożywanie pokarmów zawierających węglowodany składające się wyłącznie z monosacharydów.
W diecie SCD nie są zalecane:
- wszystkie zboża i pseudozboża, np. pszenica, żyto, owies, jęczmień, kukurydza, kasza gryczana, ryż, komosa ryżowa,
- warzywa skrobiowe: ziemniaki, bataty,
- konserwy i większość przetworów mięsnych,
- olej rzepakowy i większość majonezów dostępnych na rynku,
- mleko i przetwory mleczne o wysokiej zawartości laktozy, nawet jeśli nie występuje nietolerancja laktozy,
- niektóre nasiona strączkowe: soja, ciecierzyca, bób z puszek,
- substancje słodzące: cukier, słodziki,
- wszelkie słodycze, np. czekolada, ciastka, lody, desery z dodatkiem cukru, desery z dodatkiem kakao,
- alkohol,
- ocet balsamiczny.
Dieta SCD – przykładowe przepisy
Poniżej przedstawiamy przykładowy jadłospis diety SCD dla fazy 1.
Przykładowe śniadania diety SCD:
- omlet jajeczny na parze z cukinią i szpinakiem,
- pieczona ryba na purée z dyni,
- domowy jogurt z miodem i musem jabłkowym.
Przykładowe obiady diety SCD:
- domowy rosół i pieczona ryba np. dorsz,
- domowy rosół i cukinia zapiekana z mięsem mielonym z indyka,
- gotowana wołowina z dynią i cukinią.
Przykładowe kolacje dla diety SCD:
- pieczone jabłko z cynamonem i domowym jogurtem, sok z winogron,
- koktajl na mleku migdałowym z bananem, awokado i ananasem, gotowane jajka,
- pieczony morszczuk z cukinią i marchewką.
Jeśli szukasz diety na problemy z jelitami, skorzystaj z pomocy dietetyka, który dobierze odpowiedni, indywidualnie zbilansowany plan żywienia. Pomocny może okazać się również zbilansowany catering dietetyczny dopasowany do indywidualnych potrzeb.
Bibliografia:
- Gottschall E. G., Breaking the Vicious Cycle: Intestinal Health Through, 1994.
- www.breakingtheviciouscycle.info
- Barnhill K. i wsp., Implementation of a Specific Carbohydrate Diet for a Child with Autism Spectrum Disorder and Fragile X Syndrome, „Journal of Autism and Developmental Disorders”.
