Dieta SCD – jak wygląda dieta specyficznych węglowodanów?

W ostatnich latach dieta SCD (dieta specyficznych węglowodanów) zyskuje na popularności, a badań oceniających jej skuteczność w wybranych jednostkach chorobowych wciąż przybywa. Co to jest dieta SCD i jak wpływa na organizm? Przedstawiamy, jakie są zasady diety SCD, jakie efekty daje stosowanie tego modelu odżywiania i jakie sprawdzone przepisy diety SCD warto poznać, chcąc skomponować jadłospis.

Spis treści

1. Dieta SCD – jakie są jej zasady?
2. Etapy diety SCD
   • Faza wprowadzająca diety SCD
   • Faza 1 diety SCD
   • Faza 2 diety SCD
   • Faza 3 diety SCD
   • Faza 4 diety SCD
   • Faza 5 diety SCD
3. Produkty zalecane na diecie SCD
4. Jakich produktów unikać na diecie SCD?
5. Dieta SCD – przykładowe przepisy

Dieta SCD – jakie są jej zasady?

Dieta specyficznych węglowodanów to dieta bezzbożowa, niskocukrowa i niskokaloryczna. Została spopularyzowana przez Elaine Gottschall w książce Breaking the Vicious Cycle. Zasady nie są skomplikowane, ale ich przestrzeganie przez długi czas może stanowić wyzwanie.

W diecie kładzie się duży nacisk na lekkostrawność posiłków, a główne cele to zmniejszenie stanu zapalnego, usprawnienie trawienia, a także poprawa mikrobioty jelitowej. Posiłki powinny być urozmaicone, przygotowane w domu i spożywane regularnie. Zaleca się wypijanie około 1,5–2 l wody dziennie. W diecie często stosuje się suplementy diety, które wprowadza się pojedynczo w kilkudniowych odstępach. Najczęściej są to: witamina C, witaminy z grupy B, a także witaminy rozpuszczalne w tłuszczach, czyli: witaminy A, D i E.

Etapy diety SCD

Dieta SCD składa się z kilku faz. Czas ich trwania dostosowuje się indywidualnie, w zależności od samopoczucia. Jeśli potrawy są dobrze tolerowane i nie występują dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego (np.: biegunki, wzdęcia, zaparcia czy bóle brzucha), to znak, że można przejść do kolejnego etapu diety. Nie istnieją zatem konkretne wytyczne dotyczące długości trwania poszczególnych etapów, a cała dieta może trwać nawet kilka lat.

Na diecie SCD ważne jest kontrolowanie masy i składu ciała oraz badanie markerów stanu zapalnego, kalprotektyny w stolcu, hemoglobiny, hematokrytu i witaminy D. W diecie SCD zaleca się sięganie po produkty ekologiczne i/lub organiczne.

Faza wprowadzająca diety SCD

Pierwszym etapem diety jest faza intro, czyli wprowadzająca. Należy w niech wykluczyć produkty surowe i spożywać wyłącznie dania gotowane, grillowane, duszone lub opiekane. Nie jest to jednak klasyczna dieta lekkostrawna. Podstawę diety stanowi bowiem długo gotowany na mięsie i kościach bulion. Dozwolone są także:

• soki świeże 100% z winogron,
• domowy cydr jabłkowy – warto zwrócić uwagę na właściwości jabłek,
• długo gotowana marchew,
• jaja,
• mięso z kurczaka i indyka,
• wołowina,
• chuda wieprzowina,
• dziczyzna (gotowane lub pieczone),
• herbata,
• słaba kawa,
• mięta.

Tłuszcze na tym etapie można przyjmować w niewielkich ilościach. Należy zrezygnować z pestek oraz warzyw i owoców ze skórką.

Faza 1 diety SCD

Po fazie wprowadzającej przechodzi się do kolejnego etapu. Nadal podstawę diety stanowią buliony. W pierwszej fazie dozwolone są:

• pieczone lub gotowane mięso,
• ryby,
• jaja,
• owoce – pod postacią musów: jabłka, gruszki, lub dojrzałe banany,
• warzywa bez skórki i pestek – świeże i mrożone, np. dynia, cukinia, kabaczek, szpinak,
• domowe jogurty,
• napój migdałowy i napoje z innych orzechów,
• napoje roślinne.

Sprawdź także: Rola węglowodanów w diecie

Faza 2 diety SCD

W kolejnej fazie do diety dodaje się ugotowane owoce bez skórki i pestek (np. ananasy, śliwki, morele, brzoskwinie czy awokado – świeże i ugotowane), warzywa (bez skórki i pestek np. pomidory, szparagi, dynie, fasolka szparagowa, papryki, czosnek, ogórki), gotowane grzyby i orzechy (masło orzechowe, napoje orzechowe, mleko kokosowe).

Faza 3 diety SCD

W trzeciej fazie dozwolone jest smażenie potraw, a do diety dodatkowo włącza się pestki i mąki z orzechów. Dozwolone jest spożywanie gotowanych owoców: malin, wiśni, agrestu, fig, mango, pomarańczy, truskawek, mandarynek, arbuzów. W tej fazie można także spożywać gotowane warzywa bez skórki np. ugotowane buraki, kapustę pak choi, brokuły, kalafiory, bakłażany, cebule, oliwki, pory i sałaty.

Faza 4 diety SCD

W tym etapie do diety dodaje się surowe produkty, ale nadal bez skórki. Zaleca się, aby wprowadzanie rozpocząć od warzyw, a następnie wzbogacić dietę o surowe owoce i nasiona roślin strączkowych – długo moczone i gotowane (np. soczewicę, fasolę, groch).

Faza 5 diety SCD

To ostatni etap diety SCD, w którym wprowadza się owoce i warzywa ze skórką oraz surowe orzechy. Dozwolone są wszystkie techniki przygotowania potraw: gotowanie, pieczenie, duszenie, smażenie czy grillowanie.

Dieta SCD – dla kogo jest przeznaczona?

Dieta SCD została opracowana w latach dwudziestych XX wieku przez dr Sidneya Haasa, pediatrę, w celu leczenia celiakii. Dietę tę ponownie spopularyzowała biochemik Elaine Gottschall, matka jednego z pacjentów Haasa. Elaine Gottschall w swojej książce opisała przypadek swojego dziecka, które zostało wyleczone z wrzodziejącego zapalenia jelita grubego w ciągu dwóch lat. W późniejszych latach badano wpływ diet SCD na choroby zapalne jelit czy z mukowiscydozę.

Rozpoczęcie diety zawsze warto skonsultować z lekarzem i dietetykiem, ponieważ nieumiejętne stosowana może być niedoborowa w energię, witaminy i składniki mineralne. Dieta SCD może przynieść pewne korzyści w leczeniu chorób zapalnych jelit, należy jednak podkreślić, iż wciąż brakuje odpowiednich badań naukowych, przeprowadzonych na dużą skalę, które jednoznacznie wskazywałby na skuteczność tego typu diet w wyżej wymienionych jednostkach chorobowych.

Sprawdź także: Dieta low FODMAP – wesprzyj swoje jelita

Produkty zalecane na diecie SCD

Do produktów dozwolonych w diecie SCD zaliczane są:

• nieprzetworzone mięsa, ryby,
• jaja,
• warzywa i owoce – dopasowane do poszczególnych etapów diety,
• nasiona roślin strączkowych – w ostatnim etapie diety,
• miód,
• orzechy,
• nasiona,
• maka z orzechów, np. mąka migdałowa, mąka kokosowa,
• oliwa z oliwek,
• masło,
• ocet jabłkowy,
• przyprawy,
• kawa i herbata.

Jakich produktów unikać na diecie SCD?

W diecie SCD wyklucza się disacharydy i większość polisacharydów, np.: cukry oraz skrobię o łańcuchu liniowym lub rozgałęzionym, ale dopuszcza się spożywanie pokarmów zawierających węglowodany składające się wyłącznie z monosacharydów.

W diecie SCD nie są zalecane:

• wszystkie zboża i pseudozboża, np. pszenica, żyto, owies, jęczmień, kukurydza, kasza gryczana, ryż, komosa ryżowa,
• warzywa skrobiowe: ziemniaki, bataty,
• konserwy i większość przetworów mięsnych,
• olej rzepakowy i większość majonezów dostępnych na rynku,
• mleko i przetwory mleczne o wysokiej zawartości laktozy, nawet jeśli nie występuje nietolerancja laktozy,
• niektóre nasiona strączkowe: soja, ciecierzyca, bób z puszek,
• substancje słodzące: cukier, słodziki,
• wszelkie słodycze, np. czekolada, ciastka, lody, desery z dodatkiem cukru, desery z dodatkiem kakao,
• alkohol,
• ocet balsamiczny.

Dieta SCD – przykładowe przepisy

Poniżej przedstawiamy przykładowy jadłospis diety SCD dla fazy 1.

Przykładowe śniadania diety SCD:

• omlet jajeczny na parze z cukinią i szpinakiem,
• pieczona ryba na purée z dyni,
• domowy jogurt z miodem i musem jabłkowym.

Przykładowe obiady diety SCD:

• domowy rosół i pieczona ryba np. dorsz,
• domowy rosół i cukinia zapiekana z mięsem mielonym z indyka,
• gotowana wołowina z dynią i cukinią.

Przykładowe kolacje dla diety SCD:

• pieczone jabłko z cynamonem i domowym jogurtem, sok z winogron,
• koktajl na mleku migdałowym z bananem, awokado i ananasem, gotowane jajka,
• pieczony morszczuk z cukinią i marchewką.

Jeśli szukasz diety na problemy z jelitami, skorzystaj z pomocy dietetyka, który dobierze odpowiedni, indywidualnie zbilansowany plan żywienia. Pomocny może okazać się również zbilansowany catering dietetyczny dopasowany do indywidualnych potrzeb.

Bibliografia:

1. Gottschall E. G., Breaking the Vicious Cycle: Intestinal Health Through, 1994.
2. www.breakingtheviciouscycle.info
3. Barnhill K. i wsp., Implementation of a Specific Carbohydrate Diet for a Child with Autism Spectrum Disorder and Fragile X Syndrome, „Journal of Autism and Developmental Disorders”.