Ajurweda jest jednym z najstarszych systemów opieki zdrowotnej, który sięga aż do źródeł szamanistycznego duchowego uzdrawiania, zapoczątkowanego około 50 tys. lat temu. Zasady ajurwedy dotyczą zarówno diety, jak i stylu życia i mają wspierać zdrowie oraz zapobiegać chorobom. W poniższym artykule wyjaśniamy zasady diety ajurwedyjskiej oraz wytyczne dla kaphy, pitty i vaty.
Spis treści:
- Na czym polega dieta ajurwedyjska?
- Założenia diety ajurwedyjskiej dla kaphy
- Ajurweda – dieta pitta
- Wytyczne diety ajurwedyjskiej dla vaty
- Czy ajurweda jest skuteczna?
- Przykładowy jadłospis diety ajurwedyjskiej
- Dieta ajurwedyjska – przepisy
Na czym polega dieta ajurwedyjska?
Dieta ajurwedyjska to bardziej filozofia życia, a nie konkretna dieta. Odwołuje się do natury i jej pięciu elementów: przestrzeni, powietrza, ognia, wody i ziemi. Ajurweda zakłada, że każdy człowiek jest kombinacją tych pięciu elementów, mniej lub bardziej zrównoważonych. Tendencję jednego elementu do dominacji nazywa się doszą. Ajurweda wyróżnia 3 dosze, które mają unikalne cechy wpływające na zalecenia dietetyczne:
- vata – dominują elementy powietrza lub przestrzeni;
- pitta – przeważają elementy ognia lub wody;
- kapha – dominantą są woda lub ziemia.
Kuchnia ajurwedyjska ma kilka podstawowych zasad. Zaliczamy do nich:
1. Poszukiwanie pokarmów sattwicznych (o energii dobra).
2. Jedzenie zgodnie z porą roku, produktów nieprzetworzonych, warzyw i owoców sezonowych.
3. Równoważenie wszystkich sześciu smaków.
4. Dostosowanie jadłospisu do swojej doszy.
5. Rozsądne komponowanie potraw.
Nauka ajurwedy zakłada, iż zdrowie i samopoczucie zależą od stanu dosz. Znając swoją wyjątkową kombinację elementów oraz wiedząc, jak utrzymać równowagę, można poprawić swoje zdrowie i osiągnąć spełnienie w życiu.
Założenia diety ajurwedyjskiej dla kaphy
Dla typu kapha zaleca się skoncentrowanie na ostrych, cierpkich i gorzkich smakach, które są lekkie, suche i pobudzające. Należy sięgać po pokarmy pikantne i gotowane, aby zrównoważyć zimną jakość kaphy. Pokarmy pożywne, ale lekkie, równoważą ciężkość, a kilka suchych produktów, takich jak tosty czy popcorn, równoważą element wody tej doszy.
Dla kaphy idealne są:
- warzywa, zwłaszcza zielone liściaste, a także: kalafior, pomidory, brokuły, marchew,
- owoce cytrusowe i lekkie owoce,
- lekkie ziarna, np. quinoa (komosa ryżowa),
- rośliny strączkowe,
- nasiona,
- mocne przyprawy, np.: imbir, cynamon, goździki, pieprz kajeński, gorczyca, bazylia, oregano, kurkuma lub pieprz – nie są to jednak przyprawy na odchudzanie, mają one równoważyć zimną jakość kaphy.
Dodatkowym zaleceniem jest pomijanie kolacji raz w tygodniu, co ma pomóc ożywić trawienie kaphy. Oprócz tego codziennie zaleca się pić kubek gorącej wody z kurkumą, imbirem, czarnym pieprzem i cytryną, aby pobudzić metabolizm.
Ajurweda – dieta pitta
Dla doszy pitta zaleca się skoncentrowanie na słodkich, gorzkich i cierpkich smakach, które chłodzą i odżywiają organizm. Aby zrównoważyć ognistą cechę pitty, zaleca się pożywienie, które jest chłodne, a także niektóre z ciężkich potraw (ser, mięso ziarna). Dla pitty wskazane są:
- owoce, np.: banany, mango, jabłka, gruszki,
- warzywa, np.: brukiew, marchew, ziemniaki, pasternak,
ziarna, np. ryż,
- zboża np.: pszenica, jęczmień, owies, amarantus,
- nasiona,
- rośliny strączkowe,
- nabiał lub mleko orzechowe,
- ghee,
- zioła w kuchni powinny mieć właściwości chłodzące, zatem zalecane są: mięta, koperek, kolendra i koper włoski.
Oprócz tego zaleca się dodawanie do wody limonki, ogórka lub mięty.
Wytyczne diety ajurwedyjskiej dla vaty
Osoby, u których dominuje vata, powinny uwzględnić w diecie słodkie, kwaśne i słone smaki, które rozgrzewają, wzmacniają i stabilizują organizm. W diecie zaleca się uwzględnić pożywienie, które jest płynne i oleiste, a także posiłki gotowane (podawane gorące lub ciepłe). Dla vaty zalecane są:
- owoce, np.: awokado, ananasy, papaje, limonki, cytryny, daktyle, winogrona, figi,
- warzywa korzeniowe,
- ziarna,
- fasola mung,
- ryż,
- nasiona,
- mleko orzechowe,
- maślanka,
- wysokiej jakości tłuszcze,
- delikatne przyprawy, np.: imbir, cynamon i gałka muszkatołowa, ponieważ korzystnie wpływają na trawienie.
Ponadto dla vaty zalecane jest picie herbaty imbirowej i dbanie o regularność posiłków, czyli zjedzenie śniadania, obiadu i kolacji codziennie o tej samej godzinie, co ma wpłynąć korzystnie na poziom energii i trawienie. Dodatkowo w diecie należy ograniczyć do minimum surowe pokarmy, np. sałatki czy kiełki.
Czy ajurweda jest skuteczna?
Ajurweda jest stosowana od tysięcy lat w leczeniu różnych dolegliwości i dbaniu o zdrowie. System ten skupia się na równoważeniu energii w ciele i oparty jest na ziołach, masażach, dietach i innych naturalnych metodach troski o zdrowie. Trudno jednak ocenić czy ajurweda jest skuteczna, ponieważ brakuje badań naukowych na ten temat. Przez wielu badaczy system jest określany jednak jako pseudonauka, która nie ma poparcia w literaturze medycznej.
Jeśli chcesz zadbać o swoją dietę i wykształcić zdrowe nawyki, najlepiej skonsultuj się z dietetykiem lub zamów catering dietetyczny. Najefektywniejszym i najbezpieczniejszym sposobem, by zadbać o swój organizm, jest stosowanie pełnowartościowej, urozmaiconej diety dopasowanej do indywidualnych potrzeb i stanu zdrowia.
Przykładowy jadłospis diety ajurwedyjskiej
Śniadanie: Amarantusowa owsianka chia
Obiad: Paneer ze szpinakiem
Kolacja: Azjatycka zupa z makaronem
Sprawdź także: Podróże kulinarne – kuchnia Bliskiego Wschodu
Dieta ajurwedyjska – przepisy
Przykładowe przepisy kuchni ajurwedyjskiej warto potraktować jako kulinarną ciekawostkę. Posiłki mogą być ciekawym urozmaiceniem codziennego menu, ale nie zaleca się opierać na nich całego jadłospisu. Nic nie stoi na przeszkodzie, alby w zbilansowanej diecie któregoś dnia wypróbować ajurwedyjski przepis na obiad, a innego na śniadanie. Może to być okazja do skosztowania nowych smaków i poszerzenia kulinarnych horyzontów.
Amarantusianka chia
Składniki:
- 1 łyżeczka ghee
- 1 szklanka domowego mleka migdałowego
- pół jabłka
- pół szklanki amarantusa
- 1 łyżeczka siemienia lnianego
- szczypta mielonych goździków
- szczypta soli różowej, mineralnej lub morskiej
- pół łyżeczki jesiennej mieszanki przypraw: imbiru, kozieradki, cynamonu, kardamonu, gałki muszkatołowej
Sposób wykonania:
W garnku na dość dużym ogniu rozpuść ghee, dodaj goździki, przyprawy oraz sól. Dodaj amarantus, mleko migdałowe, jabłko i siemię lniane. Wymieszaj i doprowadź do wrzenia. Następnie zmniejsz płomień, przykryj garnek i gotuj jeszcze przez około 20 minut, aż amarantus wchłonie wodę i stanie się puszysty.
Orzechowa owsianka
Składniki:
- pół szklanki płatków owsianych
- 1 szklanka wody
- 1 łyżeczka ghee
- garść migdałów
- garść pestek dyni
- pół łyżeczki korzennych przypraw np. cynamonu, imbiru
Sposób wykonania:
Na małym ogniu przez ok. 15 gotuj płatki owsiane na wodzie. Następnie na płytkiej patelni, na średnim ogniu, rozpuść ghee i dodaj migdały oraz pestki dyni. Praż je przez około minutę, potrząsając lekko patelnią raz czy dwa, aby je obrócić. Zdejmij patelnię z ognia. Płatki owsiane przełóż do miseczki i dodaj orzechy i pestki, a następnie posyp danie przyprawami.
Makaron z pesto
Składniki:
- 50 g makaronu ryżowego
- garść posiekanego świeżego szpinaku
- 4 łyżki pesto z bazylii
- 1 łyżeczka tartej skórki z cytryny
- łyżka oliwy z oliwek extra vergine
- szczypta soli mineralnej
- szczypta świeżo zmielonego czarnego pieprzu
- świeża bazylia do dekoracji
Sposób wykonania:
Ugotuj makaron zgodnie z instrukcją podaną na opakowaniu. Odlej pół szklanki wody i odcedź makaron. Postaw garnek z powrotem na kuchence, dodaj wodę z makaronu i szpinak. Gotuj przez 3 minuty. Następnie dodaj do makaronu pesto oraz oliwę z oliwek i skórkę z cytryny. Wymieszaj i dopraw solą i pieprzem. Donie podawaj przyozdobione świeżą bazylią.
Zupa pho
Składniki:
- 1 szklanka bulionu
- pół główki kapusty pak choi
- 1 szklanka ugotowanego makaronu ryżowego
- pół szklanki kimchi
- 1 garść kiełków fasoli mung
- pół limonki
- szczypta soli mineralnej
- szczypta świeżo zmielonego czarnego pieprzu
Sposób wykonania:
Wlej bulion do średniego garnka i doprowadź do wrzenia. Oddziel liście kapusty pak choi od łodyg. Dodaj liście do bulionu i gotuj przez 2 minuty. Następnie dodaj makaron, wymieszaj i gotuj przez 1 minutę. Dopraw solą i pieprzem. Rozlej zupę, nałóż kimchi, dodaj kiełki i ćwiartki limonki.
Sprawdź także: Przepis na ciecierzycę w stylu orientalnym
Bibliografia:
- Plumb L., Dieta ajurwedyjska. Przepis na zdrowie. 5-etapowy program zdrowego odżywiania, który pobudzi naturalne zdolności regeneracyjne organizmu, zapewni psychiczną równowagę, Vita, Białystok 2021.
