Dieta eliminacyjna ma działanie lecznicze, ale jest również stosowana na etapie diagnostyki. Co to jest dieta eliminacyjna i jak powinno się komponować posiłki w jadłospisie dla alergika czy przy nietolerancjach pokarmowych? Poznaj zasady i rodzaje diety eliminacyjnej oraz dowiedz się, kiedy warto ją stosować.
Spis treści:
- Czym jest dieta eliminacyjna?
- Dieta eliminacyjna – wady i zalety
- Rodzaje diet eliminacyjnych
- Dla kogo jest przeznaczona dieta eliminacyjna?
- Dieta eliminacyjna – przykładowy jadłospis
Czym jest dieta eliminacyjna?
Dieta eliminacyjna polega na wykluczeniu z żywienia wszystkich produktów czy substancji, które potencjalnie mogą stanowić przyczynę choroby, wywoływać odpowiedź autoimmunologiczną organizmu lub po prostu mogą być źle tolerowane. Diety eliminacyjne, takie jak np. dieta refluksowa, najczęściej stosuje się w przypadku alergii czy nietolerancji pokarmowych. Najczęstszymi alergenami pokarmowymi są: jaja, ryby, orzechy, soja, skorupiaki, pszenica, orzechy arachidowe. Z kolei u małych dzieci często obserwuje się alergie na białka mleka krowiego. Typowe objawy alergii pokarmowej obejmują: bóle brzucha biegunki, wymioty, katar, uczucie zatkanego nosa, astmę, pokrzywkę, duszność, kaszel, a czasem nawet wstrząs anafilaktyczny.
Dieta eliminacyjna – wady i zalety
Odpowiednio stosowana dieta wykluczająca niektóre produkty może przynieść wiele korzyści, a czasami jest wręcz niezbędna dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Efekty diety eliminacyjnej są często widoczne już po kilku dniach stosowania. Reakcje alergiczno-immunologiczne w obrębie przewodu pokarmowego zostają wyciszone i stopniowo zmniejszają się dolegliwości. Dieta pozwala na regenerację błony śluzowej przewodu pokarmowego, zmniejsza ryzyko wystąpienia alergii krzyżowych oraz może poprawić czynności absorpcyjno-trawienne. Dzięki niej możliwe jest także wykrycie alergenów pokarmowych czy nabywanie tolerancji pokarmowej na pierwotnie uczulający składnik.
Z kolei wadą diety eliminacyjnej – jeśli dieta będzie nieumiejętnie stosowana lub wprowadzana bez wskazań – może być doprowadzenie do niedoborów pokarmowych.
Rodzaje diet eliminacyjnych
Rodzajów diet eliminacyjnych jest wiele. Ze względu na czas trwania wyróżniane są:
- dieta eliminacyjna w celach diagnostycznych (trwa od 7 do 30 dni),
- dieta eliminacyjna w celach leczniczych (trwa np. 6–9 miesięcy, 2–3 lata albo jest wprowadzana na stałe).
Do diet eliminacyjnych zalicza się różnego rodzaju diety, w których wyklucza się określone produkty, np. dietę low FODMAP, dietę bez laktozy, dietę bez glutenu itd. Rodzaj obróbki termicznej dań, dzienna kaloryczność czy zalecenia, np. obejmujące lekkie i zdrowe grillowanie czy ograniczanie udziału węglowodanów nie mają tutaj znaczenia.
Ze względu na to, komu są dedykowane, można wyróżnić także inne rodzaje diet eliminacyjnych:
- dieta eliminacyjna dzieci,
- dieta eliminacyjna matki karmiącej,
- dieta eliminacyjna dla alergików.
Diety eliminacyjne stosowane są także przez wegan, wegetarian czy osoby odchudzające się.
Sprawdź także: Nietolerancja laktozy
Dla kogo jest przeznaczona dieta eliminacyjna?
Dietę eliminacyjną stosuje się najczęściej:
- w przypadku podejrzenia alergii pokarmowej (np. na orzechy czy na pszenicę),
- u alergików – w przypadku leczenia rozpoznanej już alergii lub nietolerancji pokarmowej,
- w związku z niektórymi chorobami (np. celiakią, fenyloketonurią, galaktozemią).
Dieta eliminacyjna – przykładowy jadłospis
Przepisy diety eliminacyjnej muszą być odpowiednio zbilansowane, by nie doprowadzać do niedoborów żywieniowych. Istotne jest, by w odpowiednich proporcjach uwzględnić zarówno węglowodany, jak i białka oraz tłuszcze w diecie. Szczególnie gdy uczulenie dotyczy kilku składników, zbilansowanie jadłospisu może stanowić wyzwanie. W przestrzeganiu zaleceń może pomóc dieta pudełkowa skomponowana przez dietetyka z uwzględnieniem restrykcji wynikających z alergii lub nietolerancji.
Dieta eliminacyjna – przykładowy jadłospis
Przykładowa dieta eliminacyjna bez glutenu, jajek i mleka może obejmować wskazane poniżej posiłki.
Śniadanie: brzoskwiniowa jaglanka z sezamem
Składniki:
- 5 łyżek kaszy jaglanej
- 1 szklanka mleka migdałowego
- 1 brzoskwinia
- szczypta cynamonu
- 1 łyżeczka sezamu
Sposób wykonania:
Brzoskwinie pokrój w plastry lub kostkę. Kaszę przelej wrzącą wodą, by straciła charakterystyczną dla siebie gorycz. Zalej kaszę odrobiną wody, a gdy się wchłonie, wlej napój roślinny i gotuj na niewielkim ogniu. Ugotowaną kaszę przelej do miseczki. Na środku ułóż owoce wymieszane z cynamonem. Całość posyp sezamem.
II śniadanie: borówkowy pudding chia
Składniki:
- 1 garść borówek amerykańskich
- 1 łyżka miodu
- 1 szklanka mleka migdałowego
- 4 łyżki nasion chia
Sposób wykonania:
Napój roślinny wlej do szklanki, dodaj miód i nasiona chia, wymieszaj. Włóż do lodówki na kilka godzin, by nasiona napęczniały. Gotowe chia przelej do miseczki i na górę połóż owoce.
Obiad: łosoś z porem i ryżem
Składniki:
- 100 g łososia atlantyckiego
- 50 g ryżu brązowego
- 1 por
- szczypta soli i pieprzu
- 1 łyżeczka soku z cytryny
- 1 łyżeczka oliwy z oliwek
Sposób wykonania:
Umyj por i odetnij zieloną część – nie będzie potrzebna. Resztę pokrój w półksiężyce. Na patelni rozgrzej oliwę i przesmaż warzywa. Rybę ułóż w naczyniu do zapiekania, oprósz solą i pieprzem. Na wierzchu ułóż plastry cytryny i por. Przykryj naczynie. Rozgrzej piekarnik do 200°C i piecz rybę przez ok. 20–25 minut. Podawaj z ugotowanym ryżem.
Kolacja: grecka sałatka z tuńczykiem, brokułem i soczewicą
Składniki:
- pół puszki tuńczyka w wodzie
- 40 g czerwonej soczewicy
- pół ogórka
- 5 różyczek brokułów
- 1 garść rukoli
- 1 marchewka
- 1 łyżka soku z cytryny
- 1 łyżeczka miodu
- szczypta soli i pieprzu
- 1 łyżka oliwy z oliwek
Sposób wykonania:
Soczewicę ugotuj według przepisu na opakowaniu. Brokuły umyj i ugotuj. Sałatę rozerwij, a marchew obierz i zetrzyj na tarce. Ogórka pokrój w plastry. Wszystkie warzywa umieść w misce i wymieszaj. Dodaj odcedzoną soczewicę, ugotowane brokuły oraz rozdrobnionego tuńczyka. Z oliwy, soku z cytryny, soli, pieprzu i miodu przygotuj sos. Sałatkę dopraw i polej sosem.
Sprawdź także: Jakie warzywa i owoce jeść wiosną?
Bibliografia:
1. Grzymisławski M. Dietetyka kliniczna. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2019.
