Stłuszczenie wątroby to schorzenie, które dotyczy coraz większej liczby osób na całym świecie. Czy wiesz, że w tym przypadku kluczowe znaczenie ma to, co jesz? Stłuszczona wątroba może prowadzić do poważnych powikłań i dawać bardzo nieprzyjemne dolegliwości. Dowiedz się, jak wygląda dieta na stłuszczenie wątroby, czego należy unikać i jakie produkty są wskazane.
Dieta a rodzaj stłuszczenia wątroby
W zależności od przyczyn możemy wyróżnić dwa główne rodzaje tego schorzenia: niealkoholowe stłuszczenie wątroby (NAFLD) i alkoholowe stłuszczenie wątroby.
Niealkoholowe stłuszczenie wątroby (NAFLD) może pojawić się w wyniku nadmiernej akumulacji tłuszczu w tym narządzie. Najczęstszymi przyczynami są: otyłość, cukrzyca, nadciśnienie oraz podwyższony poziom cholesterolu.
Alkoholowe stłuszczenie wątroby jest związane bezpośrednio z nadmiernym spożyciem alkoholu. Wątroba przekształca go w substancję, która może powodować stan zapalny i uszkodzenie komórek narządu, prowadząc do gromadzenia się w hepatocytach (komórkach wątroby) tłuszczu w postaci triglicerydów.
Najważniejszym krokiem w leczeniu alkoholowego stłuszczenia wątroby jest zaprzestanie spożywania alkoholu. Leki stosuje się przede wszystkim w celu regeneracji narządu i zmniejszenia stanu zapalnego.
Jaka dieta na stłuszczenie wątroby – różnice w postępowaniu dietetycznym
Dieta na alkoholowe stłuszczenie wątroby i jadłospis przy niealkoholowym stłuszczeniu wątroby cechują się podobnymi założeniami, jednak w pewnych aspektach różnią się od siebie.
Podstawową różnicą, jeśli chodzi o zalecenia, jest podaż kalorii. U pacjentów z alkoholowym stłuszczeniem wątroby dieta powinna być wysokoenergetyczna, bogata w pełnowartościowe białko, w celu wzmocnienia i regeneracji narządu oraz wyeliminowania niedożywienia i niedoborów pokarmowych spowodowanych nadużywaniem alkoholu.
W przypadku osób z niealkoholowym stłuszczeniem wątroby dieta również opiera się na zrównoważonym odżywianiu, jednak jej głównym celem jest stopniowa redukcja nadmiernej masy ciała.
Oprócz tego najważniejszym krokiem w leczeniu alkoholowego stłuszczenia wątroby jest całkowita abstynencja. W przypadku NAFLD, choć alkohol nie jest główną przyczyną choroby, to jego spożycie może negatywnie wpływać stan wątroby i przyczynić się do pogorszenia zdrowia pacjenta. Właśnie dlatego pacjentom z NAFLD również zaleca się unikanie jego spożywania.
Sprawdź także: Leczenie dietą. Czy można uzdrowić organizm za pomocą diety?
Dieta na stłuszczenie wątroby – główne założenia
Dieta na odtłuszczenie wątroby, zwłaszcza w schorzeniu w postaci niealkoholowej (NAFLD), polega głównie na zmianach stylu życia i w nawykach żywieniowych. Spośród wszystkich zaleceń diety dla wątroby stłuszczonej w NAFLD możemy wyróżnić trzy najbardziej istotne: stopniowe wyrównanie masy ciała, ograniczenie spożycia tłuszczów nasyconych i trans oraz kontrolowane spożywania cukrów prostych, w tym zwłaszcza fruktozy.
Osiągnięcie należnej masy ciała
Nadmierna masa ciała jest jednym z głównych czynników ryzyka rozwoju stłuszczenia wątroby. Dlatego pierwszym i najważniejszym krokiem w leczeniu choroby powinna być redukcja wagi.
Deficyt kaloryczny prowadzi do utraty wagi, co z kolei może znacząco zmniejszyć ilość tłuszczu gromadzącego się nie tylko w postaci tkanki tłuszczowej, ale także tego w wątrobie. Utrata nawet 5–10% masy ciała może przynieść znaczące korzyści dla zdrowia wątroby i poprawić wyniki leczenia. W przypadku pacjenta ważącego 90 kg redukcja masy ciała o 4,5 kg może okazać się nieoceniona w kontekście poprawy zdrowia.
Ważne jest jednak, aby deficyt kaloryczny nie był zbyt drastyczny, a utrata wagi była stopniowa i wynosiła 0,5–1 kg na tydzień. Badania pokazują, że zbyt drastyczne zmniejszenie masy ciała może przynieść odwrotny efekt od zamierzonego i wręcz nasilać stłuszczenie wątroby i trzustki. Dieta powinna być prowadzona pod kontrolą, świadomie i racjonalnie.
Ograniczenie tłuszczów nasyconych i trans
To, jaka dieta przy stłuszczeniu wątroby jest zalecana, wynika z mechanizmów magazynowania tłuszczu. Pewne składniki, zwłaszcza tłuszcze nasycone i trans, mogą przyczynić się do tego problemu. Dlaczego?
Tłuszcze nasycone znajdziemy głównie w produktach pochodzenia zwierzęcego, takich jak mięso, masło czy twarde żółte sery. Obecne są także w niektórych olejach roślinnych, na przykład tłuszczach tropikalnych, takich jak olej palmowy i olej kokosowy. Mogą nam szkodzić, ponieważ gdy spożywamy ich zbyt dużo, wątroba może mieć trudności z ich przetwarzaniem. W efekcie, zamiast przekształcić je w energię, magazynuje je jako tłuszcz.
Tłuszcze trans to specyficzne tłuszcze, które powstają podczas przetwarzania żywności, głównie w procesie utwardzania tłuszczów roślinnych. Możemy je znaleźć w niektórych margarynach, fast foodach i słodkich oraz słonych przekąskach. Nasz organizm może mieć problemy z rozłożeniem tłuszczów trans i mogą się one „kumulować” w wątrobie, co dodatkowo obciąża ten narząd.
Ograniczenie cukrów prostych
Chociaż słowo „cukier” nie kojarzy się z tłuszczem, to jednak spożywanie nadmiernej ilości pewnych rodzajów cukrów może znacząco przyczynić się do nasilenia stłuszczenia wątroby. Cukry proste to małe cząsteczki węglowodanów, które ulegają łatwemu wchłanianiu, a przez szybko trafiają do krwiobiegu. Główne źródła to napoje słodzone cukrem, desery, ciastka, a także naturalne produkty, takie jak miód czy syropy (np. syrop kukurydziany). Kiedy spożywamy zbyt wiele cukrów prostych, wątroba przekształca je w tłuszcz, który może gromadzić się w tym narządzie, a to z kolei może skutkować rozwinięciem się stłuszczenia wątroby.
Na co dieta powinna być wtedy sfokusowana? Trzeba pamiętać, że duża ilość cukrów prostych w pożywieniu może sprawić, że organizm stanie się mniej wrażliwy na insulinę (hormon regulujący poziom cukru we krwi). Wszystko to może prowadzić do dodatkowych problemów z wątrobą, ponieważ jest ona głównym organem odpowiedzialnym za metabolizm np. fruktozy, czyli właśnie cukru prostego. Kiedy dostarczamy zbyt dużo fruktozy na raz, może to prowadzić do jej przekształcania w tłuszcz, co z kolei przyczynia się do gromadzenia się kwasów tłuszczowych w komórkach wątroby.
W efekcie, choć fruktoza w umiarkowanych ilościach z naturalnych źródeł (np. owoców) jest bezpieczna, to jej nadmierne spożywanie z przetworzonej żywności może znacząco zwiększać ryzyko stłuszczenia wątroby. Niezwykle ważne jest zatem świadomie podchodzenie do ilości cukrów prostych w diecie i unikanie produktów o wysokiej zawartości dodanego cukru.
Warto podkreślić, że chociaż owoce dostarczają fruktozę, nie zaleca się ich całkowitego wykluczenia z diety. Są bowiem źródłem wartościowych witamin i składników bioaktywnych, dlatego powinny stanowić część dobrze zbilansowanej diety w stłuszczeniu wątroby. Warto jednak wybierać młode owoce o niższej zawartości cukru, takie jak owoce cytrusowe czy jagodowe, a unikać tych dojrzałych o znacznie wyższej zawartości cukrów, takich jak banany, winogrona i suszone owoce.
Jaka dieta sprawdzi się najlepiej? Najlepsza dieta na stłuszczoną wątrobę
Przy stłuszczeniu wątroby najczęściej rekomendowane jest przestrzeganie zasad diety śródziemnomorskiej. Ten model żywienia promuje spożywanie produktów roślinnych, zdrowych tłuszczów (zwłaszcza oliwy z oliwek), ryb, drobiu, orzechów, przy jednoczesnym ograniczeniu spożycia czerwonego mięsa i przetworzonej żywności. Wielokrotnie udowodniono, że dieta śródziemnomorska ma liczne korzyści dla zdrowia, w tym również zdrowia wątroby.
Co jeść przy stłuszczeniu wątroby?
Stłuszczenie wątroby wymaga podejścia dietetycznego skoncentrowanego na poprawie pracy tego narządu, zmniejszaniu stanu zapalnego i kontroli masy ciała. Codzienna dieta powinna opierać się na zrównoważonym jadłospisie zawierającym węglowodany złożone, pełnowartościowe białko i nienasycone tłuszcze roślinne. Oprócz tego każdego dnia w diecie nie powinno zabraknąć minimum 30 gramów błonnika oraz minimum 5 porcji warzyw i owoców (w proporcji 4:1). Zaleca się jeść częściej małe posiłki. Dobrym pomysłem jest tzw. dieta na parze oraz gotowanie i przygotowywanie dań bez dodatku tłuszczu. Jakie produkty warto wkomponować w codzienną dietę?
Pełnoziarniste produkty zbożowe
Dieta na odtłuszczenie wątroby powinna zawierać ciemne pieczywo (w tym pieczywo typu graham), kasze o grubych ziarnach (pęczak, gryczaną, jęczmienną), brązowy ryż, makarony razowe, komosę ryżową, górskie płatki owsiane. Produkty te obfitują w węglowodany złożone i dostarczają znaczne ilości błonnika pokarmowego.
Pełnowartościowe białko
Warto wybierać chude gatunki mięs, w tym zwłaszcza drób bez skóry, a także ryby, takie jak: dorsz, halibut, łosoś, morszczuk czy sandacz. Nabiał i jaja również mogą stanowić źródło białka w diecie. W przypadku nabiału należy wybierać ten o maksymalnie 2% zawartości tłuszczu. W diecie można uwzględnić jaja, jednak w umiarkowanych ilościach i z wykluczeniem jaj ugotowanych na twardo i smażonych (sadzonych, i w formie jajecznicy)
Do źródeł pełnowartościowego białka możemy zaliczyć również soję i inne nasiona roślin strączkowych (np. soczewicę, ciecierzycę, fasolę), jednak w tym przypadku kluczowa jest różnorodność w diecie i odpowiednie komponowanie produktów (np. z produktami zbożowymi), aby zapewnić odpowiednią ilość wszystkich niezbędnych aminokwasów.
Zdrowe tłuszcze
Dieta wątrobowa nie wymaga drastycznego ograniczenia spożycia tłuszczów. Należy jednak wybierać tłuszcze pochodzenia roślinnego, które dostarczają przede wszystkim jedno- i wielonienasycone kwasy tłuszczowe. Dieta na stłuszczenie wątroby powinna uwzględniać spożycie olejów roślinnych, orzechów, nasion i pestek. Dobrym źródłem tłuszczu będą także tłuste ryby morskie, takie jak: śledź, makrela, sardynki, szprotki i łosoś.
Sprawdź także: Dieta lekkostrawna – na czym polega?
Produkty niezalecane w diecie na stłuszczoną wątrobę
Pewne produkty i składniki, ze względu na potencjalne negatywne skutki dla wątroby, są w diecie dla osób ze stłuszczeniem wątroby niezalecane. Z jadłospisu diety przy stłuszczeniu wątroby należy wykluczyć:
- białe pieczywo,
- drobne kasze,
- jasny makaron,
- biały ryż,
- suszone owoce,
- tłuste gatunki mięs, w tym przetwory mięsne (wędliny, parówki, kiełbasy),
- tłusty nabiał (śmietanę, tłusty twaróg, żółte sery),
- smalec, słoninę, olej palmowy, olej kokosowy, margaryny twarde,
- produkty słodzone cukrem i syropami,
- żywność przetworzoną, w tym słodycze, dania instant, produkty typu fast food.
Jeśli zastanawiasz się, jak wytrwać na diecie lub nie czujesz się na siłach, aby samodzielnie skomponować dobrze zbilansowany jadłospis diety na stłuszczenie wątroby, warto rozważyć konsultację z dietetykiem lub zamówić catering dietetyczny.
Przykładowy jadłospis diety na stłuszczenie wątroby
Przedstawiamy przykładowy jadłospis i przepisy diety na stłuszczenie wątroby.
Śniadanie: Kanapki z domowym hummusem
Składniki:
- 60 g chleba żytniego razowego
- 60 g ugotowanej ciecierzycy
- 20 g jogurtu naturalnego
- 5 g oleju rzepakowego
- 10 g orzechów nerkowca
- 150 g pomidora
- 5 g szczypiorku
Sposób wykonania: Zmiksuj jogurt, ciecierzycę, olej i orzechy nerkowca. Pastą posmaruj chleb. Kanapki podaj z pomidorem posypanym posiekanym szczypiorkiem.
II śniadanie: Jogurt skyr (150 g) z 25 g pistacji
Obiad: Pomidorowa potrawka z kaszą gryczaną
Składniki:
- 120 g piersi z indyka
- 150 g pomidorów z puszki
- 5 g oliwy z oliwek
- 50 g kaszy gryczanej
- 60 g ogórka kiszonego
Sposób wykonania: Kurczaka i cukinię pokrój w kostkę i podduś w pomidorach z dodatkiem ulubionych przypraw. Kaszę ugotuj al dente. Potrawkę podaj z kaszą i ogórkiem. Całość skrop oliwą z oliwek.
Podwieczorek: 30 g orzechów włoskich i 100 g borówek
Kolacja: Twarożek z wędzonym łososiem
Składniki:
- 60 g chleba żytniego razowego
- 50 g chudego twarogu
- 20 g jogurtu naturalnego
- 30 g łososia wędzonego na zimno
- 25 g szpinaku
Sposób wykonania: Twarożek wymieszaj z jogurtem. Łososia podziel na mniejsze kawałki. Serek, łososia i szpinak nałóż na chleb.
